نفقه یکی از عناوین قانونی در رابطه با خانواده است که فرد واجب شرایط پرداخت نفقه باید آن را به صورت مرتب در قبال شخصی که مستحق دریافت نفقه است پرداخت کند. در بعضی از مواقع با سر باز زدن فرد موظف به پرداخت نفقه و یا ایجاد شدن سؤالات و ابهامات قانونی در این زمینه، شکایاتی در زمینه نفقه مطرح می‌شود که در دادگاه خانواده و با کمک وکیل نفقه قابل پیگیری است. در ادامه این مطلب همراه ما باشید تا به بررسی دقیقی از نفقه فرزند و قوانین مرتبط با آن بپردازیم.
نفقه چیست؟
نفقه به معنای هزینه‌های ضروری برای زندگی است که باید توسط فرد واجب شرایط پرداخت شود. در لغت، نفقه به انفاق مال اشاره دارد، اما در اصطلاح شرعی، آن شامل هزینه‌هایی مانند غذا، پوشاک و مسکن (نیازمندی‌های مهم در زندگی) است؛ بنابراین، شخصی موظف است هزینه‌های اساسی برای زندگی را پرداخت کند. همچنین، می‌توان این مفهوم را به عنوان انعکاسی از احساس مسئولیت فردی و اجتماعی در نظر گرفت که باید در انفاق برای نیازهای اساسی خانواده و جامعه مشارکت کنیم.
مسئولیت پرداخت نفقه فرزند به عهده کیست؟
پرداخت و تأمین نفقه فرزند، یکی از مسئولیت‌های مالی پدر است و در صورتی که پدر فوت کرده یا نتواند نفقه را پرداخت کند، اول پدربزرگ و سپس مادر و در صورت عدم وجود آنها، اجداد پدری و مادری مسئول پرداخت نفقه هستند. در صورتی که هر دو طرف، از نظر نزدیکی در یک سطح باشند، هزینه پرداخت نفقه به صورت مشترک بین آنها (اجداد پدری و مادری) تقسیم خواهد شد.
نفقه چه مواردی را در بر می‌گیرد؟
پس از مشخص شدن مسئول پرداخت نفقه فرزند، باید به این نکته توجه کرد که نفقه شامل چه مواردی است. براساس ماده ۱۱۹۰ قانون مدنی کشور، پرداخت نفقه شامل تهیه مسکن، خوراک، پوشاک، درمان، وسایل منزل، تحصیل و سایر مواردی است که در قانون به عنوان نفقه اقارب و منجمله فرزند ذکر شده است. لازم به ذکر است که پرداخت نفقه به معنای صرفاً پرداخت نقدی نیست. در صورت اختلاف نظر بین مستحق نفقه و منفق، دادگاه با توجه به توانایی مالی منفق و نیازهای متعارف فرزند، میزان نفقه را تعیین خواهد کرد؛ بنابراین، میزان نفقه به علت تأمین نیازهای مختلف و محیط زندگی فرزند، متفاوت خواهد بود.
اگر نفقه را پرداخت نکنیم، مجازات می‌شویم؟
براساس ماده ۶۴۲ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی، در صورتی که مسئول پرداخت نفقه از وظایفش عقب نشینی کند، با اقدامات قانونی مواجه خواهد شد. در صورتی که مستحق نفقه برای دریافت حقش به دادگاه شکایت کند و این موضوع اثبات شود، فرد متخلف به محکومیت حبس به مدت ۳ الی ۵ ماه محکوم خواهد شد. این قانون نشان از اهمیت پرداخت نفقه و رعایت حقوق فرزندان است.
فرزند دختر و پسر تا چه سنی شامل دریافت نفقه می‌شوند؟
از دید قانون فردی که با شغل خود نتواند وسایل امرار معاش خود را تأمین کند، مستحق دریافت نفقه خواهد بود. بر اساس قانون، پسران پس از سن ۱۸ سالگی و پایان دوره سربازی می‌توانند به دنبال شغل باشند و در صورت توانایی برای کار کردن، نفقه آنان قطع خواهد شد. اما در مورد دختران، این مورد کمی متفاوت است. در صورتی که دختران به شغلی مشغول نباشند، پرداخت نفقه آنان تا زمان ازدواج ادامه خواهد داشت.
آیا اشتغال مادر مانع از پرداخت نفقه فرزند از سوی پدر می‌شود؟
برخی از مردم فکر می‌کنند که اگر مادر حضانت فرزند را داشته باشد و خود نیز مشغول به کار باشد، نمی‌تواند مجاز به دریافت نفقه فرزندش باشد؛ اما این باور کاملاً غلط است. حق دریافت نفقه برای مادران شاغل نیز وجود دارد و آنها می‌توانند برای اخذ نفقه فرزندشان به صورت قانونی و با حمایت قانون اقدام کنند. لازم به ذکر است که وضعیت رفاهی مادر تأثیر مستقیمی بر تعیین میزان نفقه فرزندش خواهد داشت. زیرا وضعیت زندگی مادر به شکل مستقیم و غیر مستقیم بر وضعیت زندگی فرزند تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، مادری که از وضعیت رفاهی سطح بالایی برخوردار است و یا در زمان اقامه دعوی در منطقه‌ای گران قیمت اقامت داشته باشد، برای فرزندش نفقه بیشتری در نظر گرفته می‌شود. البته برعکس این قضیه نیز وجود دارد؛
چگونه نفقه فرزند را مطالبه کنیم؟
با توجه و استفاده از ماده ۶ قانون حمایت خانواده، شخصی که فرزند را نگهداری می‌کند، می‌تواند برای اخذ نفقه از پدر فرزند شکایت کند. برای این کار، دختر باید کمتر از ۹ سال و پسر باید کمتر از ۱۵ سال داشته باشد. اگر فرزند از دادگاه حکم رشد گرفته باشد، می‌تواند تا پایان سن ۱۸ سالگی از پدر و یا هر شخص دیگری که موظف به پرداخت نفقه او است شکایت کند. اما تا زمانی که فرزند به سن بالغی نرسیده باشد، نمی‌تواند هیچ گونه اقدام مستقلی در این زمینه انجام دهد. پسران تا ۱۸ سالگی و درست تا زمانی که در خانه پدری خود تحصیل می‌کنند، می‌توانند حتی در صورتی که والدینشان هنوز با همدیگر هستند، برای دریافت نفقهٔ خود از آنها شکایت کنند.
نفقه فرزند ناشی از تلقیح مصنوعی پا برجا است؟
فرزندان حاصل از تلقیح مصنوعی نیز از جمله فرزندانی هستند که به طور قانونی حق دریافت نفقه را دارند و در صورت عدم پرداخت نفقه، می‌توانند شکایت کنند. همچنین، کودکانی که تحت سرپرستی خانواده‌ای قرار می‌گیرند نیز از این حق قانونی بهره‌مند هستند و در صورتی که نفقه به آنها پرداخت نشود، می‌توانند از حق شکایت خود در رابطه با دریافت نفقه استفاده کنند. این افراد همچنین مشمول موارد و حقوق ذکر شده در ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده هستند.
نفقه فرزند بعد از طلاق چگونه است؟
در مورد پرداخت نفقه برای فرزندان طلاق، این نکته مهم است که کدام زوج حضانت را بر عهده دارد اهمیتی ندارد. پس از طلاق، قانوناً حتی اگر حضانت فرزند با مادر باشد، دادگاه می‌تواند در مورد نفقه بر اساس ماده ۱۰۹۱ قانون مدنی حکم صادر کند. بر اساس ماده ۲۹ قانون حمایت از خانواده، دادگاه موظف است هزینه‌های حضانت را تعیین کند که اغلب به عنوان نفقه پرداخت می‌شوند. این هزینه‌ها، طبق توافق زوجین و گاهاً با کمک کارشناس، مشخص می‌شوند. نکته قابل توجه این است که با توجه به افزایش هزینه‌های زندگی و تغییر شرایط آن، هر حکمی که دادگاه در خصوص نفقه فرزند صادر می‌کند، قابل تعدیل است و می‌توان تقاضای تعدیل نفقه فرزند را از دادگاه درخواست کرد.
خلاصه مطلب
در این نوشته با عنوان نفقه فرزند و قوانین مرتبط با آن همراه شما بودیم و همان‌طور که مطالعه کردید به بررسی ابعاد مختلفی از این عنوان حقوقی پرداختیم. امیدواریم مطالب بیان شده برای شما مفید بوده باشد و به خوبی از آن بهره‌مند شده باشید. در صورتی که در رابطه با این مطلب سؤالی دارید می‌توانید با استفاده از بخش کامنت‌ها و یا تماس با شماره ۰۹۱۹۲۳۲۹۷۸۷ سؤالات خود را مطرح کنید تا همکاران ما پاسخگوی شما همراهان عزیز دادپایا باشند. سپاس از همراهی شما.
سؤالات متداول
آیا هزینه تحصیل هم جز نفقه است؟
اگر جز ضروریات زندگی فرد باشد، بله جز نفقه است. در غیر این صورت خیر. برای مثال زمانی که فرزند قصد دارد تا در دانشگاه تحصیلات خود را ادامه دهد، نفقه تحصیلی شامل حال او نمی‌شود.
نفقه فرزند نامشروع پا بر جا است؟
خیر این فرزند شامل قانون دریافت نفقه نیست.
مجازات عدم پرداخت نفقه چیست؟
بین ۲ الی ۶ ماه حبس دارد.
