جرم اختلاس چیست؟
اختلاس، جرمی است که در آن فردی که به او اموالی برای نگهداری یا مدیریت سپرده شده است، به صورت غیرقانونی و با سوءاستفاده از اعتماد، آن اموال را تصاحب می‌کند. این جرم معمولاً در سازمان‌ها، نهادهای دولتی و شرکت‌ها رخ می‌دهد و مرتکب آن اغلب کارمند یا مدیر آن سازمان است.
برای وقوع جرم اختلاس، چند شرط اساسی وجود دارد اول، وجود رابطه امانی بین مرتکب و مال باخته؛ دوم، تصاحب غیرقانونی اموال سپرده شده؛ و سوم، وجود عنصر سوء نیت در عمل مرتکب. به عبارت دیگر، مرتکب جرم اختلاس باید به قصد تصاحب مال دیگری، آن را به صورت غیرقانونی از مالک اصلی بگیرد.
جرم اختلاس در قانون جدید
در سال‌های اخیر، با توجه به پیچیده‌تر شدن روش‌های اختلاس و افزایش میزان این جرم، تغییراتی در قوانین مربوط به اختلاس ایجاد شده است. این تغییرات با هدف تشدید مجازات‌ها و پیشگیری از وقوع این جرم صورت گرفته است.
در قانون جدید، مجازات‌های اختلاس بر اساس میزان مبلغ اختلاس و همچنین نقش فرد در ارتکاب جرم تشدید شده است. همچنین، قوانین جدید، ابزارهای جدیدی را برای کشف و پیگیری جرایم اختلاس در اختیار دستگاه‌های قضایی قرار داده است.
مجازات اختلاس در قانون جدید، به عوامل مختلفی از جمله میزان مبلغ اختلاس، موقعیت شغلی مرتکب و وجود جهات تشدید کننده یا تخفیف، بستگی دارد. به طور کلی، مجازات اختلاس شامل حبس، جزای نقدی، انفصال از خدمات دولتی و رد مال می‌باشد. در برخی موارد، مجازات‌های تکمیلی دیگری نیز مانند محرومیت از حقوق اجتماعی برای مرتکبین در نظر گرفته می‌شود.
ارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاین
ارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاین
قانونگذار با هدف بازدارندگی از وقوع جرم اختلاس، مجازات‌های این جرم را تشدید کرده است. به عنوان مثال، در قانون جدید، مجازات اختلاس‌های کلان بسیار سنگین‌تر از گذشته شده است.
همچنین، برای مرتکبین حرفه‌ای و سازمان‌یافته این جرم، مجازات‌های شدیدتری در نظر گرفته شده است. علاوه بر این، قانون جدید، امکان تعقیب کیفری مسئولین و مدیرانی که در جلوگیری از وقوع جرم اختلاس کوتاهی کرده‌اند را فراهم کرده است. به شما پیشنهاد می‌دهیم در صورت تمایل حتما از مشاوره و خدمات بهترین وکیل تهران استفاده کنید.
ارکان جرم اختلاس
برای اینکه جرم اختلاس محقق شود، باید سه عنصر اصلی قانونی، مادی و معنوی به طور همزمان وجود داشته باشند. عنصر قانونی جرم اختلاس به این معناست که عمل ارتکابی باید در قانون به عنوان جرم شناخته شده و برای آن مجازات تعیین شده باشد.
در ایران، ماده ۵ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری، به طور صریح به جرم اختلاس پرداخته و مجازات‌های سنگینی برای آن در نظر گرفته است.
عنصر مادی جرم اختلاس نیز به عمل مشخصی اشاره دارد که مرتکب باید آن را انجام دهد. این عمل می‌تواند برداشت غیرقانونی وجه نقد، اموال، اسناد یا هر نوع دارایی دیگری باشد که به صورت امانت به فرد سپرده شده است. این اموال باید متعلق به دولت، نهادهای عمومی یا سازمان‌های دولتی باشد.
عنصر معنوی جرم اختلاس نیز به نیت و قصد مرتکب در انجام عمل مجرمانه اشاره دارد. مرتکب باید به صورت آگاهانه و با قصد تصاحب غیرقانونی اموال، اقدام به اختلاس کند. سوء نیت در جرم اختلاس، به معنای قصد برداشت غیرقانونی و تصاحب اموال است.
شرایط تحقق جرم اختلاس
برای اینکه جرم اختلاس محقق شود، علاوه بر وجود سه عنصر قانونی، مادی و معنوی، شرایط دیگری نیز باید وجود داشته باشد. از جمله این شرایط می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سپرده شدن مال به مرتکب: مال مورد اختلاس باید به صورت امانت و بر حسب وظیفه به مرتکب سپرده شده باشد.
- تصاحب مال توسط مرتکب: مرتکب باید مال سپرده شده را به نفع خود یا دیگری تصاحب کند.
- سوء نیت مرتکب: مرتکب باید به صورت آگاهانه و با قصد تصاحب غیرقانونی اموال، اقدام به اختلاس کند.
- عدم رضایت مالک: تصاحب مال باید بدون رضایت مالک اصلی انجام شود.
مصادیق جرم اختلاس
مصادیق جرم اختلاس بسیار متنوع است و بسته به شرایط و موقعیت می‌تواند اشکال مختلفی به خود بگیرد. از جمله مهم‌ترین مصادیق جرم اختلاس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- برداشت غیرمجاز از حساب‌های بانکی: کارمندان بانک‌ها یا موسسات مالی که به حساب‌های مشتریان دسترسی دارند، ممکن است با سوء استفاده از موقعیت خود، اقدام به برداشت غیرمجاز از این حساب‌ها کنند.
- اختلاس از صندوق‌های سازمان‌ها: کارمندان سازمان‌ها و موسساتی که مسئولیت نگهداری از وجوه نقد یا سایر اموال را بر عهده دارند، ممکن است با سوء استفاده از اعتماد کارفرمای خود، اقدام به اختلاس این اموال کنند.
- جعل اسناد عادی و رسمی: با جعل اسناد مالی مانند فاکتور، رسید و چک، می‌توان اموال سازمان را به نام خود یا افراد دیگر منتقل کرد.
- سوء استفاده از کارت‌های اعتباری: استفاده غیرمجاز از کارت‌های اعتباری سازمان یا شرکت برای خرید کالا یا خدمات شخصی، از دیگر مصادیق اختلاس است.
- اختلاس اموال غیرمنقول: تصرف غیرقانونی در اموال غیرمنقول مانند زمین، ساختمان و خودرو که به نام سازمان یا شرکت است، نیز نوعی اختلاس محسوب می‌شود.
- اختلاس در پروژه‌های دولتی: سوء استفاده از بودجه‌های دولتی در پروژه‌های مختلف، از جمله ساخت‌وساز، خرید تجهیزات و خدمات، می‌تواند نوعی اختلاس محسوب شود.
مجازات جرم اختلاس
مجازات اختلاس در قانون مجازات اسلامی ایران به تفصیل بیان شده است. میزان مجازات اختلاس به ارزش مالی که اختلاس شده است بستگی دارد.
طبق قانون، اگر مبلغ اختلاس شده تا ۵۰ هزار ریال باشد مرتکب به ۶ ماه تا ۳ ماه حبس و همچنین ۶ ماه تا ۳ سال حبس و علاوه‌بر این موارد تا ۳ سال انفصال موقت و در صورتی که از عدد مذکور، میزان اختلاس بیشتر باشد، دو تا ده سال حبس و انفصال دائم از خدمات دولتی و رد مال و جزای نقدی دو برابر میزان اختلاس در انتظار شخصی که اقدام به اختلاس کرده خواهد بود. با توجه به حساسیت این جرم، استفاده از وکالت و مشاوره با بهترین وکیل جرایم اقتصادی تهران، بسیار مهم است.
مجازات جرم اختلاس کارمند بانک
به صورت کلی مجازات جرم اختلاس کارمند بانک عبارت است از حبس و انفصال از کار در بانک و همچنین رد مال اختلاس شده!
مجازات جرم اختلاس در نیروهای مسلح
اختلاس در نیروهای مسلح، جرمی بسیار جدی محسوب می‌شود که می‌تواند به اعتماد عمومی به نیروهای مسلح آسیب جدی وارد کند. قانونگذار برای مقابله با این جرم، مجازات‌های سختی را در نظر گرفته است.
مطابق قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح، هرگونه برداشت یا تصاحب غیرقانونی اموال و دارایی‌های نیروهای مسلح توسط افراد نظامی، اختلاس محسوب می‌شود و مرتکب این جرم، علاوه بر مجازات حبس، به جزای نقدی و انفصال از خدمت نیز محکوم خواهد شد.
شدت مجازات اختلاس در نیروهای مسلح، به میزان مالی که اختلاس شده است، بستگی دارد. هرچه میزان مال اختلاس شده بیشتر باشد، مجازات نیز شدیدتر خواهد بود. همچنین، در صورتی که عمل اختلاس همراه با جرایم دیگری مانند جعل سند یا تبانی باشد، مجازات مرتکب تشدید خواهد شد.
مجازات معاونت در جرم اختلاس
در رابطه با مجازات معاونت در جرم اختلاس باید بگوییم در صورتی که متهم اصلی به حبس دائم محکوم گردد معاون (همکار) او با حبس درجه دو یا سه محکوم خواهد شد و اگر فردی که اختلاس انجام داده به برکناری از شغل محکوم گردد جزای نقدی درجه چهار، شش و هفت در انتظار معاونت فرد اختلاس کننده خواهد بود و برای سایر مجازات‌های فرد اختلاس کننده معاونش یک یا دو سطح پایین تر مجازات خواهد شد!
مجازات جرم اختلاس توام با جعل
طبق تبصره ۲ ماده ۵ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری مجازات اختلاس همراه با جعل سند بر اساس میزان اختلاس متفاوت است و به شرح ذیل است:
| میزان اختلاس | مجازات |
| اختلاس تا ۵۰ هزار ریال | حبس از ۲ تا ۵ سال و انفصال موقت از خدمات دولتی به مدت ۱ تا ۵ سال |
| اختلاس بیش از ۵۰ هزار ریال | حبس از ۷ تا ۱۰ سال، انفصال دائم از خدمات دولتی، پرداخت جزای نقدی معادل دو برابر مقدار مال اختلاس شده و رد مال اختلاس شده به صاحب اصلی مال |
رد مال در اختلاس
رد مال یکی از مهم‌ترین وجوه جرم اختلاس است. زمانی که فردی مرتکب جرم اختلاس می‌شود، علاوه بر مجازات‌های کیفری مانند حبس و جزای نقدی، مکلف به بازگرداندن اموال مسروقه به مالک اصلی است. این الزام قانونی، یکی از اصول مهم در حقوق کیفری است و هدف آن جبران خسارت وارده به مالباخته و بازگرداندن وضعیت به حالت اولیه است.
ماده ۵ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری به صراحت بر لزوم رد مال توسط مرتکب جرم اختلاس تأکید دارد. بر اساس این ماده، مرتکب جرم اختلاس علاوه بر مجازات حبس و جزای نقدی، مکلف به رد وجه یا مال مورد اختلاس است. حتی اگر مرتکب، اموال مسروقه را به فرد دیگری منتقل کرده باشد، باز هم مسئولیت رد مال بر عهده او خواهد بود.
موارد تشدید مجازات جرم اختلاس
جرم اختلاس یکی از جرایم مهم اقتصادی محسوب می‌شود که مجازات‌های سنگینی برای آن در نظر گرفته شده است. قانونگذار برای تشدید مجازات مرتکبین این جرم، شرایط و عوامل مختلفی را در نظر گرفته است. از جمله مواردی که می‌تواند موجب تشدید مجازات اختلاس شود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- میزان اختلاس: هرچه میزان مبلغ اختلاس شده بیشتر باشد، مجازات نیز سنگین‌تر خواهد بود.
- شغل مرتکب: اگر مرتکب اختلاس، مسئولیت نظارتی یا امین بودن اموال را بر عهده داشته باشد، مجازات او تشدید خواهد شد.
- تکرار جرم: در صورتی که فرد قبلاً مرتکب جرم اختلاس شده باشد و مجدداً مرتکب این جرم شود، مجازات وی تشدید خواهد شد.
- استفاده از ابزار جعل یا تقلب: اگر مرتکب اختلاس برای انجام جرم خود از ابزار جعل یا تقلب استفاده کرده باشد، مجازات وی تشدید خواهد شد.
- اختلاس از اموال عمومی: اختلاس از اموال عمومی مانند بیت‌المال، نسبت به اختلاس از اموال خصوصی، مجازات سنگین‌تری دارد.
اختلاس جرم مطلق است یا مقید؟
در پاسخ به این سوال که اختلاس جرم مطلق است یا مقید باید بگوییم جرم اختلاس، جرم مقید به حساب می‌آید و تصرف غیرقانونی است که جرم مطلق به حساب می‌آید!
جرم اختلاس در صلاحیت کدام دادگاه است؟
در رابطه با دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم اختلاس باید بگوییم به صورت کلی دادگاه کیفری دو مرجع صالح رسیدگی به جرم اختلاس می‌باشد.
آیا مجازات جرم اختلاس قابل تعلیق است؟
در رابطه با جرم اختلاس بارها این سوال پیش آمده که آیا جرم اختلاس قابل تعلیق است یا خیر که در این باره باید بگوییم مطابق تبصره ۶ ماده ۵ قانون تشدید مجازات مرتکبین اختلاس و ارتشاء و کلاهبرداری اختلاس و ارتشاء قابل تعلیق نیست!
آیا جرم اختلاس قابل گذشت است؟
در رابطه با این موضوع که اختلاس جرم قابل گذشت است یا خیر باید بگوییم طبق ماده ۵ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری این جرم جزو جرایم عمومی و غیر قابل گذشت است.
تفاوت اختلاس و کلاهبرداری
اختلاس و کلاهبرداری دو جرمی هستند که هر دو به نوعی به برداشت غیرقانونی اموال دیگران مربوط می‌شوند. با این حال، این دو جرم از نظر ماهیت و شرایط تحقق، تفاوت‌های مهمی با یکدیگر دارند.
اختلاس جرمی است که معمولاً در سازمان‌ها، موسسات و نهادهای دولتی یا خصوصی رخ می‌دهد و مرتکب آن فردی است که در آن سازمان یا نهاد مسئولیت دارد. فرد مرتکب اختلاس، با سوءاستفاده از موقعیت شغلی خود، اموال تحت مسئولیتش را به صورت غیرقانونی برداشت می‌کند.
به عبارت دیگر، اختلاس نوعی خیانت در امانت محسوب می‌شود. کلاهبرداری جرمی است که می‌تواند در هر شرایطی و توسط هر شخصی رخ دهد. کلاهبردار با فریب و نیرنگ، اعتماد فرد دیگری را جلب کرده و با استفاده از این اعتماد، مال یا اموال او را به دست می‌آورد. در کلاهبرداری، معمولاً بین مرتکب جرم و فرد قربانی رابطه امانی یا اعتماد وجود ندارد.
همچنین از کلیدی‌ترین تفاوت‌های اختلاس و کلاهبرداری عبارتند از:
- رابطه مرتکب با مال: در اختلاس، مرتکب نسبت به مال مورد سرقت، مسئولیت امانتداری دارد، در حالی که در کلاهبرداری چنین رابطه‌ای وجود ندارد.
- نحوه ارتکاب جرم: در اختلاس، جرم با سوءاستفاده از موقعیت شغلی و اعتماد صورت می‌گیرد، در حالی که در کلاهبرداری، جرم با فریب و نیرنگ انجام می‌شود.
- مجازات: مجازات اختلاس و کلاهبرداری در قوانین مختلف متفاوت است، اما به طور کلی، مجازات اختلاس به دلیل سوءاستفاده از موقعیت شغلی، سنگین‌تر از مجازات کلاهبرداری است.
تفاوت جرم اختلاس و خیانت در امانت
در رابطه با تفاوت جرم اختلاس و خیانت در امانت باید بگوییم اختلاس جرمی است که در آن فردی که به موجب شغل یا سمت خود به مالی دسترسی پیدا کرده است، آن مال را به نفع خود یا دیگری تصاحب می‌کند. به عبارت دیگر، اختلاس زمانی اتفاق می‌افتد که شخصی که امانتی در دست دارد، به دلیل موقعیت شغلی یا اجتماعی خود، به آن مال خیانت کرده و آن را به نفع خود یا دیگری ببرد.
برای مثال، اختلاس در صندوق‌های دولتی یا شرکت‌ها، نمونه‌ای از این جرم است. خیانت در امانت نیز جرمی است که در آن فردی مالی را که به امانت به او سپرده شده است، به نحوی تصاحب یا تلف می‌کند که مغایر با وظیفه امانتداری باشد.
در این جرم، برخلاف اختلاس، فرد مرتکب لزوماً دارای سمت یا شغلی نیست که به موجب آن به مال دسترسی داشته باشد. به عبارت دیگر، رابطه بین مرتکب و مال، رابطه امانتداری است. برای مثال، اگر شخصی طلایی را به دوست خود امانت دهد و دوست او آن را بفروشد، مرتکب جرم خیانت در امانت شده است.
همچنین از تفاوت‌های کلیدی بین اختلاس و خیانت در امانت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رابطه مرتکب با مال: در اختلاس، مرتکب به دلیل شغل یا سمت خود به مال دسترسی دارد، در حالی که در خیانت در امانت، رابطه مرتکب با مال، رابطه امانتداری است.
- نحوه تصرف مال: در اختلاس، تصرف مال به صورت پنهانی و بدون اطلاع صاحب مال صورت می‌گیرد، در حالی که در خیانت در امانت، مال از ابتدا در اختیار مرتکب بوده است.
- مجازات: مجازات اختلاس معمولاً سنگین‌تر از خیانت در امانت است، زیرا اختلاس به دلیل ارتباط آن با فساد اداری و سوءاستفاده از موقعیت، جرمی با اهمیت بیشتری تلقی می‌شود.
تفاوت اختلاس با دزدی چیست؟
اختلاس و دزدی هر دو جرایم علیه مالکیت محسوب می‌شوند، اما تفاوت‌های اساسی بین آن‌ها وجود دارد. دزدی به معنای گرفتن مال دیگری به صورت آشکار یا پنهانی بدون رضایت مالک است، در حالی که اختلاس به معنای برداشتن مال متعلق به دیگری توسط کسی است که به نحوی نسبت به آن مال مسئولیت دارد. اختلاس جرمی است که معمولاً در محیط‌های کاری، دولتی یا سازمان‌های عمومی رخ می‌دهد.
فردی که مرتکب اختلاس می‌شود، معمولاً در موقعیتی است که به اموال سازمان یا دولت دسترسی دارد و با سوءاستفاده از این موقعیت، اموال را به نفع خود یا دیگری برداشت می‌کند. به عنوان مثال، یک کارمند دولت که مبلغی از وجوه دولتی را به حساب شخصی خود واریز کند، مرتکب جرم اختلاس شده است.
دزدی جرمی است که می‌تواند در هر مکانی و توسط هر فردی مرتکب شود. دزد ممکن است به صورت آشکار یا پنهانی وارد ملک دیگری شده و اموال او را سرقت کند. در برخی موارد، دزدی ممکن است با استفاده از زور یا تهدید همراه باشد.
ما در مطالب این صفحه در رابطه با جرم اختلاس سخن گفتیم و به صورت ۰ تا ۱۰۰ اطلاعات حقوقی در رابطه با این جرم به شما عزیزان ارائه نمودیم و اینک در انتهای مطالب این صفحه امیدواریم متون ارائه شده برای شما مفید بوده باشد.
