فرجام خواهی تبعی
فرجام خواهی تبعی نوعی از فرجام خواهی بوده که به تبع فرجام خواهی اصلی طرح آن در دادگاه صالح صورت می‌گیرد. فرجام خواهی تبعی، حقی است که قانون آیین دادرسی مدنی برای فرجام‌خوانده (طرف مقابل فرجام‌خواه اصلی) پیش‌بینی کرده است.
بر اساس ماده ۴۱۳ این قانون، فرجام‌خوانده می‌تواند ضمن پاسخ به دادخواست فرجامی، نسبت به آن قسمت از حکمی که به ضرر او یا خلاف موازین شرعی و مقررات قانونی می‌داند، به طور تبعی درخواست رسیدگی فرجامی نماید. این امر حتی در صورتی امکان‌پذیر است که مهلت مقرر برای درخواست فرجام از سوی فرجام‌خوانده اصلی منقضی شده باشد.
فرجام تبعی به زبان ساده
در واقع اگر بخواهیم در تعریفی ساده در رابطه با فرجام خواهی تبعی سخن بگوییم هدف از فرجام خواهی تبعی، ایجاد تعادل در رسیدگی فرجامی و جلوگیری از تضییع حقوق فرجام‌خوانده است. زمانی که یک طرف دعوا اقدام به فرجام خواهی می‌کند، طرف مقابل نیز ممکن است نسبت به بخش دیگری از همان رأی که به زیان او صادر شده، اعتراض داشته باشد.
فرجام خواهی تبعی این امکان را فراهم می‌آورد که بدون نیاز به تقدیم دادخواست فرجامی جداگانه و رعایت مهلت‌های مقرر، اعتراض خود را ضمن پاسخ به فرجام خواهی اصلی مطرح نماید.
تفاوت فرجام تبعی و اصلی
در نظام حقوقی، فرجام‌خواهی به عنوان یکی از طرق فوق‌العاده شکایت از آراء دادگاه‌ها پیش‌بینی شده است. فرجام‌خواهی اصلی، ابتکار عملی است که از سوی محکوم‌علیه یا وکیل او صورت می‌گیرد و با تقدیم دادخواست فرجامی به دادگاه صادرکننده رأی قطعی، پرونده جهت رسیدگی شکلی به دیوان عالی کشور ارسال می‌شود. هدف از فرجام‌خواهی اصلی، انطباق یا عدم انطباق رأی مورد شکایت با موازین شرعی و مقررات قانونی است.
در مقابل، فرجام‌خواهی تبعی، حقی است که قانونگذار برای فرجام‌خوانده پیش‌بینی کرده است. این نوع فرجام‌خواهی، زمانی مطرح می‌شود که فرجام‌خواه اصلی نسبت به بخشی از رأی که به ضرر او صادر شده، درخواست فرجام می‌دهد.
در این حالت، فرجام‌خوانده نیز می‌تواند ضمن پاسخ به دادخواست فرجامی، نسبت به آن قسمت از رأی که به ضرر او یا خلاف موازین قانونی می‌داند، به طور تبعی درخواست رسیدگی فرجامی نماید، حتی اگر مهلت قانونی برای فرجام‌خواهی او منقضی شده باشد.
شرایط و آثار فرجام خواهی تبعی
فرجام خواهی تبعی، تحت شرایط خاصی قابل طرح است. اولاً، باید فرجام خواهی اصلی از سوی یکی از طرفین دعوا صورت گرفته باشد. ثانیاً، فرجام خواهی تبعی تنها در مقابل فرجام خواه اصلی و از کسی که طرف درخواست فرجام واقع شده، پذیرفته می‌شود.
ثالثاً، اگر فرجام خواه اصلی دادخواست فرجامی خود را مسترد نماید یا دادخواست او رد شود، حق درخواست فرجام تبعی نیز ساقط می‌گردد و اگر قبلاً درخواست شده باشد، بلااثر می‌شود.
از نظر آثار حقوقی، فرجام خواهی تبعی، رسیدگی به آن بخش از رأی را که مورد اعتراض فرجام‌خوانده قرار گرفته، در دیوان عالی کشور مطرح می‌سازد. دیوان عالی کشور، ضمن رسیدگی به فرجام خواهی اصلی، به فرجام خواهی تبعی نیز رسیدگی کرده و رأی مقتضی را صادر می‌نماید. این سازوکار، موجب تسریع در روند رسیدگی و جلوگیری از طرح دعاوی فرجامی متعدد در خصوص یک رأی واحد می‌گردد.
ارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاین
ارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاین
شرایط فرجام خواهی تبعی
در رابطه با شرایط فرجام خواهی تبعی باید بگوییم به صورت کلی طبق مواد ۴۱۴ الی ۴۱۶ قانون آیین دادرسی مدنی فرجام تبعی تنها در برابر فرجام خواه و از طرفی که مورد فرجام قرار گرفته است قابل پذیرش می‌باشد و شخص دیگری نمی‌تواند نسبت به این موضوع اقدامی کند.
در وهله‌ی بعدی باید بگوییم طبق ماده ۴۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی در صورتی که درخواست فرجام خواه استرداد یا رد شود به شکل کلی دیگر حق درخواست فرجام تبعی وجود نخواهد داشت و اگر هم نسبت به فرجام تبعی اقدامی شده باشد این اقدام بی اثر خواهد بود.
علاوه‌بر کلیه این موارد باید بگوییم طبق ماده ۴۱۶ قانون آیین دادرسی مدنی در فرجام تبعی هیچ کدام از شروط درج شده در ماده‌های قانونی ۳۸۰ و ۳۸۱ قانون آیین دادرسی مدنی جاری نخواهد بود.
طرفین فرجام تبعی
در فرجام تبعی، طرفین دعوا، همان طرفین دعوا در فرجام‌خواهی اصلی هستند، با این تفاوت که نقش آن‌ها تغییر می‌کند. در فرجام‌خواهی اصلی، یک طرف (فرجام‌خواه) نسبت به رأی صادره از دادگاه بدوی یا تجدیدنظر اعتراض کرده و خواستار رسیدگی مجدد در دیوان عالی کشور است. طرف دیگر دعوا در این مرحله، فرجام‌خوانده نامیده می‌شود.
در فرجام تبعی، فرجام‌خوانده در مقابل فرجام‌خواهی اصلی، از جهاتی که رأی مورد شکایت را به ضرر خود یا خلاف موازین شرعی و قانونی می‌داند، تقاضای رسیدگی فرجامی می‌کند.
بنابراین، طرفین فرجام تبعی عبارتند از فرجام‌خواه اصلی که در این مرحله، طرف فرجام تبعی نیز محسوب می‌شود، و فرجام‌خوانده اصلی که متقاضی فرجام تبعی است. به بیان ساده، فرجام تبعی صرفاً در مقابل فرجام‌خواه اصلی و از سوی کسی که طرف درخواست فرجام واقع شده، قابل طرح است.
فرجام تبعی شخص ثالث
نظرات در رابطه با ورود شخص ثالث به فرجام تبعی بسیار متفاوت است به این صورت که برخی از حقوقی‌ها ادعا می‌کنند ورود شخص ثالث امکان پذیر است و برخی خیر!
حال در مجموع باید بگوییم مطابق با ماده ۴۱۴ قانون آیین دادرسی مدنی، فرجام تبعی صرفاً در مقابل فرجام‌خواه اصلی و از سوی کسی که طرف درخواست فرجام واقع شده، پذیرفته می‌شود. بر این اساس، شخص ثالثی که در دعوای اصلی دخالت نداشته و طرف فرجام‌خواهی واقع نشده است، نمی‌تواند به طور تبعی از رای فرجام‌خواسته تقاضای رسیدگی فرجامی نماید.
هدف از فرجام تبعی، ایجاد موازنه بین طرفین دعوا در مرحله فرجام‌خواهی است، به این معنا که اگر یکی از طرفین نسبت به بخشی از رای که به ضرر او صادر شده تقاضای فرجام نماید، طرف مقابل نیز بتواند نسبت به بخش دیگری از همان رای که آن را نیز به ضرر خود می‌داند، به تبع فرجام‌خواهی اصلی، تقاضای رسیدگی فرجامی کند.
با توجه به نص صریح ماده ۴۱۴ قانون آیین دادرسی مدنی، فرجام تبعی حقی است مختص طرفین دعوای اصلی در مرحله فرجام‌خواهی. ورود شخص ثالث به دعوا در مرحله فرجام‌خواهی، به ویژه به صورت تبعی، با اصول دادرسی و محدودیت‌های رسیدگی در دیوان عالی کشور مغایرت دارد.
دیوان عالی کشور، مرجع رسیدگی شکلی به آراء صادره از دادگاه‌های تجدیدنظر است و ورود شخص ثالث مستلزم رسیدگی ماهوی به ادعای او خواهد بود که از صلاحیت این مرجع خارج است. بنابراین، فرجام تبعی از سوی شخص ثالث در نظام حقوقی ما پذیرفته نیست.
درخواست فرجام تبعی
درخواست فرجام تبعی برای طرفین فرجام امکان پذیر است اما شروطی دارد و شما برای درخواست باید این شروط را رعایت فرمایید. در این باره باید بگوییم برای درخواست فرجام تبعی، فرجام‌خوانده باید در مهلت قانونی پاسخ به دادخواست فرجامی (که معمولاً بیست روز از تاریخ ابلاغ است)، مراتب اعتراض خود را به صورت کتبی و مستدل به دیوان عالی کشور اعلام نماید.
در این درخواست، لازم است جهات فرجام‌خواهی تبعی به وضوح بیان شده و دلایل مغایرت حکم با شرع یا قانون ذکر گردد. پس از وصول پاسخ فرجام‌خوانده متضمن درخواست فرجام تبعی، این درخواست به فرجام‌خواه ابلاغ شده و او نیز می‌تواند ظرف مدت مشابه، پاسخ خود را ارائه دهد.
هزینه دادخواست فرجام تبعی
در رابطه با هزینه دادخواست فرجام تبعی باید بگوییم طبق ماده ۴۱۶ قانون آیین دادرسی مدنی این نوع از فرجام نیاز به پرداخت هزینه دادرسی ندارد!
نکات حقوقی مهم در رابطه با فرجام خواهی تبعی
در این قسمت به ۱۰ نکته حقوقی در رابطه با فرجام خواهی تبعی اشاره کردیم:
- حق اختصاصی فرجام‌خوانده: فرجام تبعی، حقی است که منحصراً به فرجام‌خوانده اعطا شده است. فرجام‌خواه اصلی، پس از تقدیم دادخواست فرجامی، نمی‌تواند به طور مستقل و جداگانه نسبت به سایر قسمت‌های رأی که پیشتر به آن اعتراض نکرده، درخواست فرجام نماید. این حق، به منظور ایجاد موازنه در فرآیند فرجام‌خواهی و جلوگیری از تضییع حقوق فرجام‌خوانده پیش‌بینی شده است.
- مهلت همزمان با پاسخ به فرجام‌خواهی اصلی: درخواست فرجام تبعی باید ضمن پاسخ به دادخواست فرجامی اصلی و در مهلت قانونی مقرر برای آن (معمولاً بیست روز از تاریخ ابلاغ) تقدیم شود. تقدیم درخواست فرجام تبعی پس از انقضای این مهلت، مسموع نخواهد بود. این همزمانی، رسیدگی توأمان به اعتراضات هر دو طرف را تسهیل می‌نماید.
- عدم نیاز به دادخواست جداگانه: بر خلاف فرجام‌خواهی اصلی که مستلزم تقدیم دادخواست جداگانه است، فرجام تبعی در قالب لایحه پاسخ به دادخواست فرجامی مطرح می‌شود. این امر، فرآیند را برای فرجام‌خوانده تسهیل و از تشریفات زائد جلوگیری می‌کند.
- قابلیت طرح نسبت به قسمت‌های مغایر با منافع فرجام‌خوانده: فرجام تبعی می‌تواند نسبت به آن قسمت از رأی بدوی یا تجدیدنظر که به ضرر فرجام‌خوانده صادر شده یا آن را مغایر با موازین شرعی و مقررات قانونی می‌داند، مطرح شود. این امکان، به فرجام‌خوانده اجازه می‌دهد تا از حقوق خود در قبال فرجام‌خواهی طرف مقابل دفاع نماید.
- پذیرش صرفاً در مقابل فرجام‌خواه اصلی و طرف درخواست فرجام: اثر فرجام تبعی، محدود به فرجام‌خواه اصلی و کسی است که طرف درخواست فرجام واقع شده است. به عبارت دیگر، اگر در پرونده، چند فرجام‌خواه وجود داشته باشند، فرجام تبعی تنها در قبال فرجام‌خواهی آن فرجام‌خواهی که طرف دعوای فرجام تبعی قرار گرفته، قابل استناد است.
- سقوط با استرداد یا رد فرجام‌خواهی اصلی: در صورتی که فرجام‌خواه اصلی، دادخواست فرجامی خود را مسترد نماید یا دادخواست او به هر دلیلی رد شود، حق فرجام تبعی نیز ساقط شده و اگر قبلاً درخواست شده باشد، بلااثر می‌گردد. بقای فرجام تبعی، به بقای فرجام‌خواهی اصلی وابسته است.
- عدم شمول جهات حصری فرجام‌خواهی اصلی: برخلاف فرجام‌خواهی اصلی که صرفاً بر اساس جهات مصرح در قانون قابل طرح است، در فرجام تبعی، هیچ یک از این محدودیت‌ها اعمال نمی‌شود. فرجام‌خوانده می‌تواند نسبت به هر ایراد شرعی یا قانونی که به رأی وارد می‌داند، اعتراض نماید.
- لزوم استدلال و ذکر جهات فرجام‌خواهی: اگرچه محدودیت جهات فرجام‌خواهی اصلی در فرجام تبعی وجود ندارد، اما فرجام‌خوانده ملزم است که اعتراضات خود را به صورت مستدل و با ذکر جهات مغایرت رأی با شرع یا قانون، در لایحه پاسخ خود بیان نماید. صرف ادعای مخالفت، کافی نخواهد بود.
- حق پاسخگویی فرجام‌خواه اصلی به فرجام تبعی: پس از تقدیم درخواست فرجام تبعی توسط فرجام‌خوانده، این درخواست به فرجام‌خواه اصلی ابلاغ می‌شود و او نیز حق دارد ظرف مدت مشابه (بیست روز)، پاسخ خود را به فرجام تبعی ارائه دهد. این امر، رعایت اصل تناظر در رسیدگی فرجامی را تضمین می‌نماید.
- اهمیت در پرونده‌های با چند موضوع یا خواسته: فرجام تبعی، به ویژه در پرونده‌هایی که دارای چند موضوع یا خواسته مستقل هستند و رأی دادگاه در خصوص هر یک از آن‌ها صادر شده، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. فرجام‌خوانده می‌تواند از این حق برای اعتراض به آن بخش از رأی که به نفع او صادر نشده، استفاده نماید، حتی اگر فرجام‌خواه اصلی صرفاً نسبت به بخش دیگری از رأی فرجام‌خواهی کرده باشد.
ما در مطالب این صفحه در رابطه با فرجام خواهی تبعی سخن گفتیم و در این باره اطلاعات مفیدی به شما عزیزان ارائه نمودیم و اینک در انتهای مطالب این صفحه از بهترین وکیل تهران امیدواریم متون ارائه شده برای شما مفید بوده باشد.