فرجام خواهی چیست؟
بیایید ابتدا بررسی کنیم از منظر حقوقی فرجام خواهی چیست؟ فرجام خواستن به معنای درخواست بررسی مجدد یا بازنگری حکم صادر شده از سوی دادگاه است که به‌طور معمول از طریق یک مرجع بالاتر، انجام می‌شود.
در واقع این امر فرصتی برای اعتراض به رای صادره است که در خصوص دعاوی حقوقی و کیفری پیگیری می‌شود. افرادی که فکر می‌کنند حکم آن‌ها عادلانه نیست یا مطابق با قوانین آیین دادرسی مدنی و کیفری صادر نشده، از این روند کمک می‌گیرند.
با درخواست فرجام خواهی پرونده‌ای که رای قطعی آن صادر شده به منظور بررسی ایرادات قانونی و اجرایی، دوباره رسیدگی می‌شود. البته تنها در صورت وجود شرایط خاص، ممکن است و این‌که فقط به بررسی صحت اجرای قوانین و اصول دادرسی در پرونده می‌پردازند.
این روند به تنهایی به معنای توقف حکم دادگاه نیست و فقط می‌تواند حکم قبلی را تا زمان رای نهایی به حالت تعلیق در‌آورد.
فرجام خواهی حقوقی
فرجام خواهی حقوقی بنابر ماده ۳۶۶ قانون آیین دادرسی مدنی، تعریف شده است. این ماده بیان می‌دارد که محکمه صلاحیت‌دار باید رای مورد فرجام حقوقی را با موازین قانونی و آن‌چه در شرع وضع شده، انطباق داده و بعد بررسی و تشخیص دهد.
در صورت تایید یا رد، محکمه می‌تواند پرونده را برای رسیدگی دقیق‌تر و صدور رای مجدد یا پیگیری مراحل اجرای حکم به مرجع صالح، ارجاع دهد.
در این فرجام خواهی یکی از طرفین دعوا، دادخواست بررسی مجدد حکم صادر شده را دارد. این درخواست برای اصلاح اشتباهات احتمالی قوانین در تفسیر یا اجرا است که محدودیت زمانی با پرداخت هزینه مشخص دارد که شرایط و جهات خاصی را شامل می‌شود. در ادامه همه موضوعات پیرامون فرجام حقوقی را بررسی می‌کنیم.
شرایط فرجام خواهی حقوقی
فرجام خواهی بر اساس موجود، شامل شرایط خاصی می‌شود که اقدام برای دادخواست آن، نیازمند وجود این شروط است. در مجموع می‌توانیم شرایط دادخواست فرجام خواهی حقوقی را این‌گونه تعریف کنیم:
- بر اساس مفاد ۳۶۷ و ۳۶۸ قانون آیین دادرسی مدنی، رای باید از احکام و قرارهایی باشد که امکان فرجام‌خواهی حقوقی را دارند.
- فرجام خواه باید در مهلت زمانی مقرر شده قانونی، نسبت به دادخواست خود اقدام کند.
- حکم یا قرار صادره باید خلاف موازین قانونی و شرعی باشد. در خصوص نقض یا ابرام رای مورد فرجام، شعب دیوان عالی کشور تصمیم می‌گیرند و باید این امر برای آن‌ها محرز شود.
جهات فرجام خواهی حقوقی
جهات فرجام خواهی حقوقی مطابق با مواد ۳۷۱ تا ۳۷۶ قانون آیین دادرسی مدنی، مشخص شده‌اند. بر اساس مفاد این قوانین، جهات و دلایل فرجام خواهی به قرار زیر هستند:
- دادگاه صادرکننده رای مورد فرجام، صلاحیت ذاتی برای رسیدگی نداشته یا فاقد صلاحیت محلی برای رسیدگی بوده و علی رغم ایراد، هم‌چنان اقدام به رسیدگی و صدور حکم کرده باشد.
- رای مورد فرجام، خلاف با شرع و قوانین حاکم در زمان صدور حکم باشد.
- عدم رعایت اصول دادرسی حقوقی، طرفین دعوا و قوانین و قواعد آمره به شکلی باشد که تاثیر آن، رای صادره را از اعتبار ساقط کند.
- اگر در یک موضوع، بین طرفین دعوا آرای مغایر با یکدیگر صادر شود و هیچ علت قانونی نداشته باشد.
- رای صادره، نتیجه تحقیقات ناقص بوده یا به دلایل و دفاعیات طرفین دعوا، توجه نشده باشد.
- در شرایطی که رای صادره مرتبط با دعاوی قرارداد است و بر مفاد قرارداد یا آیین نامه قرارداد و سند آن توجه نشده یا دادگاه، معنا و استنباطی متفاوت از آن‌ها داشته و بر اساس آن رای صادر کرده باشد. پیشنهاد می‌کنیم مقاله تنظیم قرارداد را مطالعه نمایید.
- در شرایطی که دادگاه بر مبنای اسناد و دلایل بی‌اعتبار، رای صادر کند و این امر ثابت شود.
مراحل فرجام خواهی دعاوی حقوقی
مراحل فرجام خواهی دعاوی حقوقی طبق آیین دادرسی مدنی از مواد ۳۷۸ تا ۳۸۹ پیش‌بینی شده‌اند. بر همین اساس، فرجام‌خواه باید طبق مراحل زیر در زمان مقرر، برای دادخواست خود اقدام کند:
- احراز هویت در سامانه ثنا
در ابتدا فرجام‌خواه باید با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی یا ازطریق آدرس اینترنتی sana.adliran.ir برای احراز هویت، اقدام کند. این کار می‌تواند از طرف فرجام‌خواه اعم از طرفین دعوا، قائم مقام، نماینده قانونی یا وکلای اصحاب دعوا انجام شود. - تنظیم و ارسال دادخواست فرجام خواهی
دادخواست فرجام بعد از تهیه و تنظیم در مهلت فرجام خواهی حقوقی تعیین شده، باید ثبت و به دادگاه صادرکننده رای، ارسال شود. این درخواست باید شامل تمامی مشخصات فرجام‌خواه و فرجام‌خوانده، دادگاه صادرکننده رای، دلایل فرجام خواهی و تاریخ ابلاغ رای مورد فرجام باشد. - ضمیمه کردن مدارک و مستندات
رونوشت یا کپی رای صادره، لایحه اعتراض و درصورت وجود وکیل ، وکالت‌نامه قانونی، همگی باید ضمیمه دادخواست شوند. - پرداخت هزینه دادرسی
تمامی هزینه‌های دادرسی مطابق با تعرفه تعیین شده، باید پرداخت شوند تا دادخواست فرجام به دادگاه ارسال شود. - ارسال دادخواست به دادگاه
در صورتی که هیچ نقضی در مدارک و موارد دادخواست مورد فرجام وجود نداشته باشد، این دادخواست به دفتر دادگاه صادرکننده رای ارسال می‌شود. - ارسال به دیوان عالی کشور
بعد از طی مراحل قانونی، دادخواست به دیوان عالی کشور ارسال می‌شود تا در صورت وارد دانستن جهات فرجام، رای نقض و به دادگاه ذی‌صلاح برای رسیدگی و صدور رای مجدد، ارسال شود.
مهلت فرجام خواهی حقوقی
مهلت فرجام خواهی حقوقی از مهم‌ترین مقاطع زمانی برای طرفین دعوا به شمار می‌رود که برای افراد ساکن ایران ۲۰ روز از تاریخ تصویب رای، مقرر شده است. این مهلت را برای ایرانیان خارج از کشور به‌دلیل نیاز به زمان بیشتر، ۲ ماه از تاریخ تصویب رای صادره یا انقضای مهلت واخواهی در نظر گرفته‌اند.
نمونه فرجام خواهی حقوقی
اگر به نمونه فرجام خواهی حقوقی نیاز دارید، برای دانلود اینجا کلیک کنید.
فرجام خواهی کیفری
فرجام خواهی کیفری برای نظارت به آرای کیفری صادر شده از دادگاه، درخواست می‌شود. در این روند، پرونده‌های کیفری بعد از صدور رای برای بررسی انطباق با قوانین و اصول کیفری به دیوان عالی کشور، ارجاع می‌شوند. مطابق با ماده ۴۳۳ تنها اشخاصی که حق دادخواست تجدید نظر یا فرجام‌خواهی در امور کیفری را دارند، عبارت‌اند از:
- محکوم‌علیه، وکیل یا نماینده قانونی
- شاکی یا مدعی خصوصی یا وکیل یا نماینده قانونی آن‌ها
- دادستان از جهت برائت متهم، حسب انطباق رای با قوانین یا عدم تناسب مجازات
شرایط فرجام خواهی دعاوی کیفری
طبق ماده ۴۲۷ قانون آیین دادرسی کیفری، این نوع از فرجام خواهی فقط در شرایط خاص استفاده می‌شود تا از بروز خطاهای قضایی و نقض حقوق جلوگیری کنند. بر اساس همین قانون، فرجام یا تجدید نظر آرای دادگاه کیفری تنها با وجود شروط زیر امکان‌پذیر است:
- آرای دادگاه کیفری در خصوص جرائم تعزیری درجه ۸ قابل تجدید نظر یا فرجام در دیوان عالی کشور قرار می‌گیرند.
- جرائم مستلزم به پرداخت دیه یا عرش اگر میزان یا جمع دیه یا عرش کم‌تر از یک‌دهم دیه کامل انسان باشد، رای دادگاه قابل تجدید نظر یا فرجام خواهی کیفری می‌شود.
- آرای صادره درباره جرائمی که مجازات آن‌ها سلب حیات، قطع عضو، حبس ابد یا تعزیر درجه ۳ و بالاتر باشد.
- جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی که میزان دیه، نصف دیه کامل یا بیش از آن است.
- آرای صادره درباره جرائم سیاسی و مطبوعاتی که قابل فرجام‌خواهی در دیوان عالی کشور است.
- مواردی که رای دادگاه توأم با محکومیت به پرداخت دیه، عرش یا ضرر و زیان است و جنبه دیگر رای به تبع آن، قابل فرجام باشد.
- آرای صادره که طرفین دعوا با توافق کتبی، فرجام‌خواهی خود را ساقط نکرده باشند.
جهات فرجام خواهی کیفری
جهات فرجام کیفری مطابق با قانون آیین دادرسی کیفری در ماده ۴۶۴ تعریف شده است. در این موارد، دیوان عالی کشور تنها برای آن‌هایی که فرجام خواهی واقع و برای آن رای صادر شده، رسیدگی انجام می‌دهد. بر همین اصل جهات فرجام خواهی کیفری به قرار زیر هستند:
- ادعا در مورد عدم رعایت قوانین مربوط به تقصیر متهم و مجازات قانونی
- ادعا در مورد عدم رعایت اصول دادرسی منجر به بی‌اعتباری رای دادگاه
- عدم انطباق مستندات با مدارک موجود در پرونده
مراحل فرجام خواهی دعاوی کیفری
در دعاوی کیفری، مراحل فرجام مطابق با ماده ۴۳۹ قانون آیین دادرسی کیفری تعریف شده است. بر همین اصل فرجام‌خواه باید در مهلت فرجام خواهی کیفری مقرر شده، مطابق با مراحل زیر دادخواست خود را ارائه دهد:
- تسلیم دادخواست
فرجام‌خواه درخواست خود را به دفتر دادگاه صادرکننده رای اولیه یا تجدید نظر یا دفتر زندان، تسلیم می‌کند. - ثبت دادخواست
دفتر دادگاه یا زندان باید درخواست را ثبت کرده و با بررسی اولیه، رسیدی مشتمل بر اطلاعات لازم به فرجام‌خواه بدهد که حاوی تاریخ فرجام‌خواهی نیز باشد. - ارسال درخواست به دادگاه
دفتر دادگاه تجدید نظر یا زندان وظیفه دارد پس از ثبت تقاضای فرجام‌خواه، دادخواست او را به دادگاه صادرکننده رای اولیه ارسال کند. - بررسی درخواست و ارسال به مرجع ذی‌صلاح
دفتر دادگاه پس از رفع نقص، پرونده را در مهلت مقرر به دیوان عالی کشور ارسال می‌کند. - صدور حکم دیوان عالی کشور
بعد از انجام بررسی‌های لازم و کنترل شرایط دادخواست فرجام‌خواه، دیوان عالی کشور رای خود صادر می‌کند. - استرداد دادخواست فرجام خواهی
با استرداد دادخواست فرجام‌خواه، دادگاه صادرکننده رای اولیه، قرار رد یا ابطال آن را صادر می‌کند. چنان‌چه پرونده به مرجع فرجام ارسال شده باشد، قرار دادخواست توسط دادگاه دیوان عالی کشور صادر می‌شود.
مهلت فرجام خواهی کیفری
مهلت فرجام خواهی کیفری مطابق با ماده ۴۳۱ قانون آیین دادرسی کیفری تعیین شده که برای اشخاص داخل ایران، ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رای یا انقضای مهلت واخواهی است. این زمان را برای اشخاص مقیم خارج از کشور، ۲ ماه از تاریخ ابلاغ رای یا انقضای مهلت واخواهی در نظر گرفته‌اند.
نمونه فرجام خواهی کیفری
اگر به نمونه فرجام خواهی کیفری نیاز دارید، برای دانلود اینجا کلیک کنید.
مدارک لازم برای فرجام خواهی حقوقی و کیفری
مدارک لازم فرجام خواهی برای دعاوی حقوقی و کیفری یکسان است که شامل موارد زیر می‌شوند:
- کپی یا رونوشت رای صادر شده که مورد اعتراض فرجامی است.
- مدارک مثبت سمت متقاضی فرجام‌خواهی مانند مدارک هویتی
- دادخواست فرجام خواهی با دلایل و مستندات لازم
- در صورت وجود وکیل، وکالت‌نامه معتبر
- دلایل و مستندات اثبات‌کننده ادعا
آرای قابل فرجام خواهی کیفری و حقوقی
آرای قابل فرجام خواهی طبق ماده ۳۶۸ قانون آیین دادرسی مدنی، شامل آرایی می‌شوند که مطابق با اصل این قانون، قابلیت ارجاع به دیوان عالی کشور را داشته باشند تا دوباره بازبینی شده و رای مجدد برای آن‌ها صادر شود. آراء و احکامی که قابلیت فرجام‌خواهی دارند به قرار زیر هستند:
- احکامی که میزان خواسته آن از ۲ میلیون تومان بیشتر بوده و قطعیت آن‌ها به‌علت عدم درخواست تجدید نظر، حاصل شده باشد.
- آراء در خصوص اصل نکاح و فسخ آن، طلاق، حجر و وقف که از دادگاه بدوی صادر شده است.
- قرارهای ابطال و رد دادخواست به شرط آن‌که از سوی دادگاه تجدید نظر صادر شده و اصل حکم راجع به آن‌ها، قابل فرجام خواهی باشد.
- قرارهای سقوط دعوا و قرار عدم اهلیت به شرط آن‌که اصل حکم راجع به آن‌ها، قابل فرجام خواهی باشد.
هزینه فرجام خواهی
برابر با آخرین مصوبات قانون بودجه، هزینه فرجام خواهی با دادخواست فرجام‌خواه باید پرداخت شود. این تعرفه به نوع حقوقی و کیفری بودن آن، بستگی دارد. در پرونده‌های کیفری هزینه‌ها مرتبط با دیوان عالی کشور است و مبلغی بابت تهیه و تنظیم اسناد مربوطه به آن اضافه می‌شود. فرجام‌خواه زندانی مطابق با ماده ۴۳۸ قانون آیین دادرسی کیفری، ملزم به پرداخت هزینه نیست.
در پرونده مالی حقوقی، هزینه فرجام خواهی برای درخواست فرجام، اعاده دادرسی و اعتراض ثالث، ۵/۵ درصد ارزش خاص است. این مبلغ در دعاوی غیرمالی باتوجه به نوع دعوا طبق بخشنامه قوه قضاییه، مبلغ ثابتی برای درخواست تامین خواسته در کلیه مراجع قضایی تعریف شده است.
مرجع قضایی رسیدگی به فرجام خواهی
مرجع رسیدگی برای فرجام خواهی در امور حقوقی و کیفری، دیوان عالی کشور است که وظیفه انطباق آراء با قوانین و اصول شرعی را به عهده دارد. چنان‌چه دیوان عالی کشور رای را مطابق با قوانین تشخیص دهد، آن را تایید یا ابرام می‌کند. در شرایطی که رای با احکام شرعی و قانونی مغایرت داشته باشد، آن را نقض می‌کند.
تفاوت فرجام خواهی و تجدید نظرخواهی
فرجام خواهی و تجدیدنظرخواهی، ۲ روش متفاوت برای بازبینی آرای قضایی هستند. در تجدید نظرخواهی مرجع صالح برای رسیدگی، دادگاه تجدید نظرخواهی است؛ درحالی که برای فرجام‌خواهی دیوان عالی کشور، مرجع صالح برای رسیدگی شناخته می‌شود.
ضمن این‌که با دادخواست تجدید نظر، بازبینی دقیق و کامل پرونده دوباره انجام می‌گیرد؛ اما برای دادخواست فرجام، کنترل و ارزیابی درست بودن روند دادرسی و انطباق آن با قوانین عالی و شرعی انجام می‌شود.
در واقع فرجام خواهی روشی فوق‌العاده برای اعتراض به آرای قضایی است که بررسی پرونده بدوی انجام نمی‌گیرد و تنها رعایت قوانین و دقت در روند دادرسی را کنترل می‌کنند. در مقابل تجدید نظرخواهی از روش‌های عادی اعتراض به این آراء است که نه تنها اشتباهات احتمالی دادگاه بدوی را بررسی می‌کنند؛ بلکه به جزئیات پرونده نیز می‌پردازند.
تفاوت فرجام خواهی و اعاده دادرسی
مهم‌ترین تفاوت فرجام خواهی و اعاده دادرسی در مرجع رسیدگی آن است. در واقع دعاوی حقوقی و کیفری برای فرجام، تنها در دیوان عالی کشور قابل پیگیری هستند؛ در حالی که رسیدگی در اعاده دادرسی در همان دادگاه صادرکننده رای یا دادگاه مستقل دیگر انجام می‌شود.
تفاوت دیگر هم این است که در فرجام به موضوع حکم، اصل پرونده و شواهد جدید ورود نمی‌کنند و تنها صحت رعایت اصول و قوانین را می‌سنجند؛ در حالی که در اعاده دادرسی، موضوع حکم قابل اعتراض است و پرونده، شرایط و مدارک برای بار دیگر بررسی می‌شوند.
نکات مهم فرجام خواهی
فرجام خواهی در نظام قضایی فرصتی برای بررسی مجدد و اصلاح تصمیمات قضایی است. این مرحله به افراد این امکان را می‌دهد تا با ارائه شواهد و مستندات جدید، نواقص احتمالی در رای اولیه را مورد بازبینی قرار دهند. در این خصوص نکات مهمی وجود دارند که در ادامه آن‌ها را مطرح می‌کنیم:
- فرجام‌خواهی باید در مهلت قانونی مشخص ارائه شود؛ بنابراین بعد از صدور حکم، تنها یک بازه زمانی محدود برای اقدام به درخواست، وجود دارد.
- ارائه مستندات قانع‌کننده برای فرجام‌خواهی اهمیت دارد. این امر باید نشان‌دهنده نواقص در رعایت قوانین و صدور رای باشد.
- فرجام‌خواه باید درخواست خود را به‌صورت دقیق و مستدل، تنظیم کند و تمامی مستندات لازم و مدارک مورد نیاز ضمیمه آن شود.
- داشتن یک وکیل فرجام خواهی در تهران یا شهر محل سکونت خود در پرونده‌های پیچیده، روند موفقیت و شانس شما را افزایش می‌دهد.
- در صورت وجود شواهد و مدارک جدید بعد از صدور حکم، می‌توانید آن را با عنوان جدید در دادخواست فرجام‌خواهی مطرح کنید.
- بهترین وکیل در تهران یا هر شهری با تخصص دعوای فرجام خواهی به عنوان یک متخصص می‌تواند در پرونده‌های پیچیده با چالش‌های حقوقی، بهترین نتیجه را حاصل کند. به کمک او نقاط قوت و ضعف شناسایی می‌شوند و امکان
- اصلاح رای وجود دارد. در نتیجه وجود یک وکیل کاربلد در کنار شما به معنای داشتن یک پشتیبان قوی و مطمئن در مقابله با پیچ‌وخم‌های قانونی است.
در این صفحه درباره فرجام خواهی دعاوی کیفری و حقوقی صحبت شد. از مراحل این مسیر تا شرایط و جهات آن، همه را بررسی کردیم و درخصوص هزینه‌ها و نکات مهم پیرامون این موضوع، اطلاعاتی را در اختیار شما قرار دادیم. هدف از این مقاله آشنایی با حقوق افراد در دعاوی کیفری و حقوقی برای بازبینی مجدد آراء صادر شده است.
امیدواریم اطلاعات کاملی مرتبط با جوانب فرجام‌خواهی به دست آورده باشید. در آخر اگر هم‌چنان سوال یا ابهامی دارید با ما به اشتراک بگذارید تا اطلاعات تخصصی‌تری ارائه دهیم.
