کیفرخواست چیست؟
با وقوع یک جرم و گزارش آن به کلانتری یا اداره پلیس، رسیدگی به یک پرونده کیفری آغاز می‌شود و پیگیری آن به عهده بازپرس یا دادیار تحقیق در دادسرا است. نتیجه این تحقیقات اولیه در سندی رسمی به نام کیفرخواست از سوی دادستان صادر می‌شود.
در واقع روند شروع یک دادرسی کیفری به این‌گونه است که بازپرس با بررسی‌های دقیق و تحقیقات اولیه، وقوع یک جرم را بررسی کرده و با محرز شدن این‌که عمل متهم مجرمانه بوده، قرار جلب دادرسی صادر می‌کند. این قرار برای دادستان ارسال و در صورت موافقت او، سندی تحت عنوان کیفرخواست صادر می‌شود تا به دادگاه صالح برای ادامه رسیدگی ارجاع شود.
بنابراین کیفرخواست ادعایی از سوی دادستان است مبنی بر این‌که عمل مجرمانه‌ای رخ داده و متهم، مجرم است. متعاقب صدور این سند، پرونده برای رسیدگی و صدور حکم به دادگاه صالح ارجاع می‌شود.
پس می‌توان گفت کیفرخواست تصمیم نهایی دادسرا بعد از انجام تحقیقات مقدماتی مبنی بر مجرم بودن متهم است که از دادگاه درخواست تعقیب کیفری و مجازات دارد. به محض صدور این سند، پرونده از دادسرا خارج و به مرجع قضایی صالح ارجاع می‌شود.
ارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاین
ارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاین
در خصوص اتهام متهم کیفرخواست صادر گردید یعنی چه؟
این عبارت به این معنا است که بعد از انجام تحقیقات مقدماتی توسط بازپرس یا دادیار تحقیق در نهایت با تصمیم‌گیری دادستان، متهم مجرم شناخته شده است؛ یعنی دلایل و مدارک کافی برای انتساب جرم به متهم وجود دارد و برای وی، کیفرخواست (تقاضای کیفر و مجازات) صادر شده است.
به زبان ساده‌تر صدور کیفرخواست در خصوص اتهام متهم یعنی مرحله تحقیق و بررسی به اتمام رسیده و نوع اتهام در کیفرخواست مشخص شده و پرونده بعد از قرار جلب به دادرسی، جهت رسیدگی نهایی و صدور حکم به دادگاه صالح ارجاع می‌شود. متهم نیز باید در دادگاه حاضر شده و از خود دفاع کند.
موارد مندرج در کیفرخواست
مندرجات کیفرخواست بر اساس ماده ۲ قانون اصلاح قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب که باید به طور صحیح و کامل درج شوند به قرار زیر هستند:
- مشخصات کامل متهم شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی، شغل، محل اقامت، وضعیت تاهل، میزان سواد و دیگر مشخصات هویتی
- نوع اتهام شامل عنوان دقیق جرم یا جرائم انتسابی
- زمان، تاریخ و محل وقوع جرم
- دلایل اتهام
- مواد قانونی مورد استناد که بر اساس آن جرم‌انگاری شده
- سابقه محکومیت کیفری در صورتی که متهم سابقه داشته باشد
- نوع قرار تامین با قید این‌که متهم بازداشت است یا آزاد
- شرح واقعه در خصوص چگونگی وقوع جرم
- درخواست مجازات و پیشنهاد نوع و میزان آن بر اساس قوانین
نمونه کیفرخواست
برای دانلود، اینجا کلیک کنید.
زمان صدور کیفرخواست
زمان صدور کیفرخواست وقتی است که تحقیقات مقدماتی به پایان رسیده باشد و بازپرس یا داریار تحقیق با صدور قرار نهایی، نتایج تحقیقات را اعلام کند. اگر قرار نهایی صادره، قرار جلب به دادرسی باشد، دادستان ظرف مدت ۲ تا ۵ روز کیفرخواست را تنظیم و صادر می‌کند.
بنابراین می‌توان زمان صدور کیفرخواست را بعد از پایان تحقیقات از سوی ضابطین دانست؛ مشروط به این‌که ادله کافی برای انتساب جرم به متهم داشته باشند و دادستان به این نتیجه برسد که موضوع، قابل طرح و پیگیری در دادگاه است. اما در روند پرونده کیفری چند عامل مهم در تعیین مدت زمان لازم برای تحقیقات و صدور کیفرخواست تاثیر دارند که در موارد زیر خلاصه می‌شوند:
- نوع و پیچیدگی پرونده: پرونده‌های ساده مانند جرائم مالی یا دعواهای کوچک به نسبت پرونده‌های پیچیده‌تر مانند کلاهبرداری‌های بزرگ، فسادهای مالی سنگین یا جنایات، مدت زمان کم‌تری نیاز دارند.
- زمان مورد نیاز برای تحقیقات مقدماتی: بازجویی از متهم، شنیدن شهادت شهود، بررسی شواهد و جمع‌آوری مدارک همگی در تحقیقات مقدماتی اولیه انجام می‌شود که ممکن است در بسیاری از پرونده‌ها زمان‌بر باشد.
- همکاری متهم و شهود: اگر متهم و شهود در دسترس باشند و همکاری کنند، تحقیقات زودتر تکمیل شده و متعاقب آن، کیفرخواست سریع‌تر صادر می‌شود؛ اما ممکن است متهم فراری باشد یا همکاری نکند یا دستیابی به شهود سخت شود که این روند را طولانی‌تر می‌کند.
- تعداد متهمین و شاکیان: پرونده‌هایی که چندین متهم یا شاکی دارند به طبع، مدت زمان بیشتری را برای تحقیقات، بررسی ادعای آن‌ها و صدور کیفرخواست نیاز دارند.
- فشردگی کار در دادسرا: میزان پرونده‌ها و حجم کاری دادسرا هرچه بیشتر باشد، صدور کیفرخواست نیز طولانی‌تر می‌شود.
- استفاده از مهلت‌های قانونی: گاهی ممکن است به دلیل طولانی شدن تحقیقات مقدماتی، دادسرا از مهلت‌های قانونی استفاده کرده و درخواست تمدید زمان بدهد.
با این تفاسیر می‌توان گفت که صدور کیفرخواست برای برخی پرونده‌ها ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد؛ اما برای برخی دیگر از چند ماه تا یک سال زمان ببرد.
در نهایت نیز اگر قرار جلب به دادرسی باشد، دادستان باید نهایت ظرف ۵ روز نظر خود را درباره قرار اعلام کرده و با صدور این ادعانامه، آن را به دادگاه صالح ارجاع کند.
انواع کیفرخواست
طبق قانون آیین دادرسی کیفری مصوبه ۱۳۹۲ کیفرخواست در قالبی مشخص در ۲ نوع کتبی و شفاهی و در برخی شرایط به صورت غیابی پیش‌بینی شده است.
این سند بسته به نوع جرم و با توجه به اشکال آن، ممکن است آثار متفاوتی داشته باشد؛ اما در تمامی موارد هدف انتساب و اعلام جرم به متهم است که آغاز رسیدگی در مراجع صالح را به دنبال دارد. در ادامه با نگاهی دقیق‌تر انواع کیفرخواست را بررسی می‌کنیم.
کیفرخواست شفاهی
در غیرجرائم موضوع ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری، مانند برخی جرائم مشهود یا مواردی که به رسیدگی فوری نیاز دارند، اگر هم شاکی و هم متهم حاضر باشند یا شاکی نداشته یا گذشت کرده باشد اما متهم حاضر باشد به شرط تکمیل تحقیقات مقدماتی، دادستان خود راساً یا به درخواست بازپرس می‌تواند بدون اتلاف وقت، متهم و شاکی (در صورت حضور) را به صورت اعلام شفاهی و بدون صدور کیفرخواست کتبی به دادگاه اعزام کند.
در این نوع از کیفرخواست، سند رسمی به صورت کتبی تنظیم نمی‌شود؛ اما در جلسه دادگاه مفاد اتهام به متهم تفهیم شده و به او مهلتی ۳ روزه برای تدارک دفاع داده می‌شود. پاسخ متهم نیز در صورتمجلس دادگاه قید شده و اگر وکیل یا نماینده قانونی تعیین نکند، دادگاه در همان جلسه، رسیدگی و رای صادر می‌کند.
کیفرخواست کتبی
کیفرخواست کتبی متعارف‌ترین شکل کیفرخواست است که به صورت تقاضانامه مکتوب، توسط دادستان تنظیم می‌شود و به دادگاه برای صدور حکم و مجازات متهم ارسال می‌شود.
مطابق با ماده ۲۹۷ قانون آیین دادرسی کیفری در این نوع از ادعانامه، مندرجات مشخصی تعیین شده که باید به صورت دقیق شرح داده شوند. در بسیاری از پرونده‌های کیفری و جرائم مهم یا قابل تعلیق و تعقیب، الزام به تنظیم کتبی وجود دارد.
همچنین اگر اتهامات متهم، متعدد و هر اتهام در صلاحیت دادگاه متفاوتی باشد، دادستان باید برای هر یک از اتهامات، سند کتبی جداگانه‌ای صادر کند. در صورت تمایل می توانید از مشاوره و دانش بهترین وکیل تهران استفاده کنید.
کیفرخواست غیابی
کیفرخواست غیابی مربوط به مواردی است که دادسرا در مرحله تحقیقات مقدماتی، تحقیق از متهم را لازم می‌بیند؛ اما متهم به دلایلی در دسترس نباشد و در ادامه اقدامات تعقیبی و تحقیقات انجام بگیرد و مدارک و ادله به حدی برسد که دادستان بتواند بر اساس مستندات موجود، ادعانامه را صادر کند.
به موجب ماده ۳۷۵ قانون آیین دادرسی کیفری، حضوری یا غیابی بودن رای باید تصریح شود؛ اما در دادسرا نیازی به ذکر عبارت غیابی بودن در کیفرخواست یا قرار جلب به دادرسی نیست.
نحوه پیگیری و مشاهده کیفرخواست
گزارش تمامی مراحل روند اجرایی پرونده‌های قضایی از طریق ابلاغیه و اطلاعیه‌ها، توسط قوه قضاییه به حساب کاربری افراد در سامانه ثنا ارسال می‌شود.
بنابراین جهت مشاهده کیفرخواست باید با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت در سامانه ثنا، وارد سایت عدل ایران adliran.ir شوید تا امکان مشاهده قرار، کیفرخواست و ابلاغیه‌های مرتبط با پرونده را داشته باشید.
روند مشاهده به این صورت است که بعد از ورود به سامانه عدل ایران به نشانی adliran.ir با دریافت رمز شخصی می‌توانید وارد حساب کاربری خود شده و نسخه‌ای از کیفرخواست ابلاغ شده را مشاهده و پیگیری کنید. البته ممکن است در برخی موارد مشاهده متن کامل، فعال نباشد و تنها ابلاغ برای حضور در جلسات دادگاه مشخص شده باشد.
از آن‌جا که بعد از صدور کیفرخواست نیز پرونده از سوی دادسرا به دادگاه کیفری صالح ارسال می‌شود با ارجاع پرونده به شعبه دادگاه تعیین شده و مشخص شدن وقت رسیدگی، احضاریه دعوت در جلسات دادرسی ارسال می‌شود که ممکن است یک تا ۲ ماه زمان ببرد.
از طریق سامانه ثنا می‌توان ابلاغیه مبنی بر زمان و شعبه جلسات رسیدگی را مشاهده و پیگیری کرد. البته افراد این امکان را هم دارند که بعد از صدور کیفرخواست با مراجعه به دفتر شعبه دادگاه کیفری به صورت حضوری از مفاد آن مطلع شوند و پیگیری‌های لازم را انجام دهند.
مرجع رسیدگی به کیفرخواست
مرجع رسیدگی به کیفرخواست، دادگاه کیفری صالح است که بر اساس نوع جرم، درجه مجازات و محل وقوع آن تعیین می‌شود. بر اساس قوانین وضع شده بعد از صدور ادعانامه توسط دادستان، پرونده به دادگاه کیفری صالح مرتبط با جرم ارسال می‌شود تا مرجع قضایی وارد روند رسیدگی شود.
صلاحیت محلی نیز بر اساس محل وقوع جرم یا در موارد خاص بر اساس محل کشف جرم، محل دستگیری متهم یا محل اقامت شاکی تعیین می‌شود. بنابراین کیفرخواست نه تنها شروع رسیدگی است؛ بلکه با توجه به نوع جرم، حدود صلاحیت دادگاه و مسیر رسیدگی را نیز تعیین می‌کند.
مراحل بعد از کیفرخواست
بعد از صدور کیفرخواست پرونده برای رسیدگی قضایی وارد مرحله دادرسی در دادگاه کیفری می‌شود. این مراحل از ابلاغ به متهم و ارجاع پرونده به دادگاه آغاز می‌شود و به صدور حکم نهایی ختم پیدا می‌کند. در ادامه به تشریح این مراحل می‌پردازیم:
- ابلاغ کیفرخواست به متهم یا وکیل: بعد از صدور این سند، ابلاغ به متهم یا وکیل از طریق سامانه ثنا انجام می‌گیرد تا امکان مشاهده جزئیات ادعانامه دادستان در خصوص جرم وجود داشته باشد.
- ارجاع پرونده به دادگاه صالح: با صدور کیفرخواست، پرونده با توجه به نوع جرم و مجازات آن به دادگاه صالح ارجاع می‌شود.
- ابلاغ وقت رسیدگی دادگاه: بعد از ثبت پرونده، وقت رسیدگی را تعیین و به متهم ابلاغ می‌کنند.
- رسیدگی در جلسات دادرسی: در جلسات دادرسی، دادگاه به بررسی مستندات، ادله کیفرخواست و دفاع متهم می‌پردازد.
- صدور رای: بعد از استماع اظهارات متهم و بررسی ادله، دادگاه رای نهایی خود را مبنی بر برائت یا محکومیت متهم صادر و مجازات آن را تعیین می‌کند.
- امکان اعتراض: در صورت امکان اعتراض در مهلت زمانی مشخص، متهم می‌تواند درخواست تجدیدنظر یا واخواهی کند.
اعتراض به کیفرخواست
زمانی که بازپرس اقدام به صدور قرار جلب به دادرسی می‌کند و در نهایت کیفرخواست صادر می‌شود، امکان اعتراض وجود ندارد و تنها زمانی که قرار موقوفی تعقیب صادر می‌شود می‌توان به صدور این قرار اعتراض کرد؛ اما اعتراض به کیفرخواست در مرحله دادرسی و اولین جلسه دادگاه امکان‌پذیر است.
هرگونه اعتراض و ایراد در قالب دفاعیات رسمی در دادگاه مطرح می‌شود و قاضی با توجه به آن، رسیدگی و تصمیم نهایی را اتخاذ می‌کند.
مهلت اعتراض به کیفرخواست
مهلت اعتراض به قرارها و کیفرخواست قابل اعتراض ۱۰ روز است و افراد مقیم خارج از کشور از تاریخ ابلاغ تا یک ماه زمان دارند. البته همان‌طور که گفته شد اعتراض به کیفرخواست در قرارهای جلب به دادرسی نیست و اعتراض تنها در جلسات دادرسی دادگاه در قالب دفاعی، امکان‌پذیر است.
فرق کیفرخواست با جلب به دادرسی
کیفرخواست و قرار جلب به دادرسی هر ۲ با نتیجه از تحقیقات مقدماتی در دادسرا صادر می‌شوند؛ اما با یکدیگر تفاوت دارند. جلب به دادرسی یک قرار در دادسرا است که در پایان تحقیقات و پیش از صدور کیفرخواست، توسط بازپرس یا دادیار تحقیق صادر می‌شود و نیاز به تایید دادستان دارد. در حالی که کیفرخواست یک سند رسمی است که بعد از قرار جلب به دادرسی با احراز دلایل و انتساب آن به متهم، توسط دادستان صادر و به دادگاه ارسال می‌شود.
فرق کیفرخواست با دادخواست
دادخواست و کیفرخواست هر ۲ به عنوان یک سند رسمی و ادعانامه یا شکواییه شناخته می‌شوند؛ اما دادخواست ادعانامه حقوقی و کیفرخواست ادعانامه کیفری است.
بنابراین در تفکیک دادرسی در گروه کیفری و مدنی قرار می‌گیرند؛ یعنی خواهان یا هر کسی که خواسته حقوقی دارد، دادخواست تنظیم می‌کند؛ در حالی که مقام تنظیم کیفرخواست، فقط دادستان است که جهت رسیدگی به دادگاه تقدیم می‌شود.
از طرفی کیفرخواست به دادگاه کیفری اما دادخواست به دادگاه حقوقی ارجاع می‌شود. ضمن این‌که هدف کیفرخواست انتساب جرم به متهم و تعقیب کیفری و مجازات او در دادگاه است. در مقابل دادخواست برای احقاق حق خصوصی و رسیدگی به مشکلات و اختلافات مدنی بین اشخاص تنظیم می‌شود.
نکات و توصیه‌های حقوقی کیفرخواست
از آن‌جا که کیفرخواست سندی مبنی بر شروع مرحله رسیدگی در دادگاه و ادعانامه‌ای برای اتهام علیه متهم محسوب می‌شود، حساسیت حقوقی بالایی دارد و می‌تواند سرنوشت پرونده را تعیین کند. از این‌رو در این قسمت سعی داریم برخی از نکات مهم در این خصوص را یادآوری کنیم تا در خاطر شما بماند:
- کیفرخواست باید با رعایت اصول حقوقی و قانونی تنظیم شده باشد.
- تمامی جرائم مورد ادعا باید در یک سند حقوقی گنجانده شده باشند.
- کیفرخواست تنظیمی باید مستند قانونی داشته، یعنی برای هر اتهام ماده قانونی مربوطه ذکر شده باشد.
- اتهامات مجرم باید به طور دقیق و صریح، مشخص و هیچ ابهامی وجود نداشته باشد.
- کیفرخواست به خودی خود قابلیت تجدیدنظر یا واخواهی ندارد.
- اگر متهم چند جرم مرتکب شده باشد، برای هر عمل مجرمانه یک کیفرخواست جداگانه الزام است.
- متهم می‌تواند در جلسات دادگاه با استناد به ایرادات شکلی و ماهوی کیفرخواست از خود دفاع کند.
- بهترین پیشنهاد برای افراد درگیر در پرونده‌های کیفری به خصوص متهمان، کمک گرفتن از وکلای متخصص در امور کیفری است. این افراد با آگاهی از اصول آیین دادرسی کیفری و با تسلط بر قوانین و مندرجات کیفرخواست می‌توانند در جریان دادرسی و در جایگاه دفاع با شما همکاری کنند تا به بهترین نتیجه دست یابید.
کیفرخواست یکی از اسناد مهم در روند دادرسی کیفری است که به منزله شروع پیگیری یک پرونده در دادگاه شناخته می‌شود. در واقع سندی است که جرمی را به متهم انتساب می‌دهد و مجرم بعد از آن باید به دفاع از خود بپردازد.
با توجه به حساسیت حقوقی این ادعانامه، ما در این صفحه از دادپایا به تشریح و بررسی کامل این موضوع پرداختیم. از انواع کیفرخواست و موارد مندرج در آن سخن گفتیم؛ همچنین از زمان صدور، نحوه مشاهده، مرجع رسیدگی، چگونگی اعتراض و مراحل بعد از آن هم اطلاعاتی را در اختیار شما قرار دادیم.
در آخر نیز با مقایسه تفاوت این سند با جلب به دادرسی و دادخواست، نکات مهم حقوقی آن را با شما به اشتراک گذاشتیم. امیدواریم که این مطالب به شما کمک کرده باشد.