اجرت المثل چیست؟
اجرت المثل، اصطلاحی حقوقی است که به معنای دستمزد یا مزدی است که برای انجام کاری، بدون تعیین میزان آن در قرارداد یا توافق قبلی، پرداخت می‌شود. به عبارت دیگر، زمانی که فردی کاری را برای دیگری انجام می‌دهد و در مورد میزان دستمزد توافقی صورت نگرفته باشد، فرد انجام‌دهنده کار، مستحق دریافت اجرت المثل است. میزان اجرت المثل، بر اساس عرف و عادت جامعه و با توجه به نوع کار انجام شده، تعیین می‌شود.
اجرت المثل، در موارد مختلفی کاربرد دارد. از جمله این موارد می‌توان به اجرت المثل ایام زوجیت، اجرت المثل ایام تصرف مال غیر، و اجرت المثل کار انجام شده اشاره کرد. در اجرت المثل ایام زوجیت، زوجه می‌تواند در صورت انجام کارهایی که عرفاً مستحق اجرت هستند، از زوج مطالبه اجرت المثل کند.
در اجرت المثل ایام تصرف مال غیر، فردی که بدون رضایت مالک، از مال او استفاده می‌کند، باید اجرت المثل آن را به مالک پرداخت کند. در اجرت المثل کار انجام شده، فردی که کاری را برای دیگری انجام می‌دهد و در مورد میزان دستمزد توافقی صورت نگرفته باشد، مستحق دریافت اجرت المثل است.
ارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاین
ارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاین
دو تحلیل حقوقی در خصوص قانون اجرت المثل
رایج‌ترین مورد در خصوص اجرای قانون اجرت‌المثل، در مورد زوجه و در طول زندگی زناشویی وی می‌باشد که علاوه بر اینکه به نوعی موجب حمایت مالی از وی می‌گردد، به زوجه این حق را می‌دهد که در قبال اموری که بیشتر از تعهدات شرعی و قانونی خویش در محیط خانوادگی برای زوج و یا فرزندان وی انجام داده است، مطالبه‌ی دستمزد نماید.
از منظر مباحث حقوقی نیز اجرت‌المثل راهکار حقوقی بسیار موثری در جهت احقاق حقوق عامه افراد جامعه با ایجاد تعادل اقتصادی در بین افراد جامعه می‌باشد.
به عبارت ساده‌تر قانون اجرت‌المثل بستری حقوقی را ایجاد نموده است که آحاد جامعه این امکان را داشته باشند در صورتی که از دارایی‌ها و یا خدمات ارایه شده توسط آن‌ها بهره‌مندی بدون مجوز و رضایت ایشان صورت گرفته باشد، خسارات وارده را از طریق مجرای قانونی مطالبه نموده و احقاق حقوق خود را نمایند. واضح است که این امر موجب عدم تضییع حقوق افراد و سوء‌استفاده از ایشان شده و از عوامل بازدارندگی قانونی می‌باشد.
قانون جدید اجرت المثل
بنا به مفاد قانون مدنی ۳۳۷ اجرت‌المثل، چنان‌چه فردی با اجازه مستقیم یا ضمنی از اموال شخص دیگری استفاده نماید، مالک اموال فوق استحقاق دریافت اجرت‌المثل را دارد. مگر در مواردی که اثبات گردد که برای استفاده رایگان از آن اجازه داشته است.
رایج‌ترین مثال در این خصوص بین مستاجر و موجر می‌باشد که به‌عنوان مثال بیان می‌دارد اگر فردی با اذن موجر از منزل مسکونی وی استفاده نموده و در خصوص دریافت کرایه توافق انجام نشده باشد، موجر امکان دریافت اجرت‌المثل را دارا بوده و با طرح دادخواست مربوطه، بر اساس عرف رایج در جامعه از طریق مرجع قانونی مبلغی تحت عنوان اجرت‌المثل را دریافت نماید.
انواع اجرت المثل
به صورت کلی اجرت المثل به انواع مختلفی تقسیم می‌گردد که از مهم‌ترین آن می‌توان به اجرت المثل ناشی از کار و اجرت المثل ناشی از منفعت مال اشاره نمود که در ادامه در رابطه با هر نوع از این موارد توضیحاتی ارائه دادیم.
اجرت المثل ناشی از کار
اجرت المثل ناشی از کار، به معنای دستمزدی است که فرد در ازای انجام کاری برای دیگری، بدون تعیین میزان آن در قرارداد، مستحق دریافت آن است. این نوع اجرت، زمانی مطرح می‌شود که فرد، به دستور دیگری، کاری را انجام دهد که عرفاً برای آن اجرت تعیین می‌شود، اما طرفین در مورد میزان اجرت توافق نکرده باشند. در این حالت، دادگاه با توجه به عرف و نظر کارشناس، میزان اجرت المثل را تعیین می‌کند.
برای مطالبه اجرت المثل ناشی از کار، لازم است که فرد، اثبات کند که کار را به دستور دیگری انجام داده است و عرفاً برای آن کار، اجرت تعیین می‌شود. همچنین، باید اثبات شود که قصد تبرع (انجام کار به صورت رایگان) نداشته است. در صورتی که این شرایط اثبات شود، دادگاه، فرد را مستحق دریافت اجرت المثل می‌داند.
اجرت المثل ناشی از منفعت مال
اجرت المثل ناشی از منفعت مال، به معنای بهایی است که فرد در ازای استفاده از مال دیگری، بدون اجازه یا قرارداد، مستحق پرداخت آن است. این نوع اجرت، زمانی مطرح می‌شود که فرد، از مال دیگری، مانند ملک، خودرو یا سایر اموال، بدون اجازه یا قرارداد، استفاده کند و از منافع آن بهره‌مند شود. در این حالت، مالک مال می‌تواند با مراجعه به دادگاه، مطالبه اجرت المثل کند.
برای مطالبه اجرت المثل ناشی از منفعت مال، لازم است که مالک، اثبات کند که مال او، توسط دیگری مورد استفاده قرار گرفته است و فرد استفاده‌کننده، از منافع آن بهره‌مند شده است. همچنین، باید اثبات شود که استفاده از مال، بدون اجازه یا قرارداد بوده است. در صورتی که این شرایط اثبات شود، دادگاه، فرد استفاده‌کننده را ملزم به پرداخت اجرت المثل می‌کند.
رایج ترین نوع از موارد اجرت المثل
اجرت المثل ایام زوجیت و اجرت المثل ایام تصرف از رایج‌ترین نوع اجرت المثل می‌باشد که در ادامه هر کدام را نام برده و توضیحاتی در رابطه با هر یک ارائه دادیم:
- اجرت‌المثل ایام زوجیت
ماده ۳۳۶ قانون مدنی در خصوص اجرت‌المثل ایام زناشویی بیان می‌دارد که اگر زوجه اموری را که بر مبنای شرع ملزم به انجام آن نبوده است ولی قانون برای انجام آن اجرت‌المثل تعیین نموده است را با دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده باشد و این موضوع برای دادگاه به اثبات برسد، اجرت‌المثل امور انجام شده با درخواست زوجه از طریق کارشناسان دادگستری محاسبه شده و دادگاه حکم به پرداخت آن توسط زوج می‌نماید. - اجرت‌المثل ایام تصرف
در خصوص اجرت‌المثل ایام تصرف که یکی از مهم‌ترین انواع اجرت‌المثل است مواد ۳۳۷ و ۳۲۰ قانون مدنی به بحث پرداخته است. ماده ۳۳۷ دال بر توافق طرفین در خصوص انتفاع یکی از مال دیگری اعم از ملک، خودرو شخصی و غیره با کسب اجازه می‌باشد که در این‌صورت شخصی که از این قرارداد متنفع گردیده است باید به مالک مربوطه اجرت‌المثل برابر قانون و عرف جامعه و نیز میزان منافع خویش پرداخت نماید. ماده ۳۲۰ نیز در خصوص انتفاع و یا تصرف بدون مجوز خوانده از مال و یا ملک و یا خودرو و غیره مالک بحث نموده و این مورد نیز مشمول قانون پرداخت اجرت‌المثل می‌باشد.
نحوه محاسبه اجرت المثل
روش محاسبه اجرت المثل در انواع مختلف آن تقریبا یکسان می‌باشد. به‌این صورت که بر مبنای عرف موجود در جامعه، بهای حقیقی اموال و یا خدمات و نیز ایام بهره‌مندی از خدمات و اموال مربوطه صورت می‌پذیرد.
در این روش بررسی متقن دعوی مطالبه اجرت‌المثل و نیز محاسبه دقیق مبلغ آن از وظایف بسیار مهم کارشناسان دادگستری می‌باشد. در این راستا چند عامل مهم برای اثبات تعلق گرفتن اجرت‌المثل و نیز محاسبه دقیق آن وجود دارد که به اختصار بیان می‌کنیم.
اولین مورد که توسط کارشناس دادگستری بررسی می‌شود مبنای عرفی و نرخ مورد اجرا در جامعه برای اجرت‌المثل می‌باشد. مورد بعدی بهای واقعی اموال و یا خدمات انجام شده است.
در این حالت بهای ریالی اموال و یا خدمات مورد استفاده قرار گرفته دقیقا بررسی و تعیین می‌گردد. همچنین لازم به‌ذکر است که زمان بهره‌مندی از اموال و یا خدمات و کار انجام یافته در روند محاسبه‌ی مبلغ اجرت‌المثل نقش موثری داشته و کتبا توسط کارشناس مربوطه به دادگاه گزارش می‌شود.
در این باره دو نکته حائز اهمیت است. نخست اینکه هر گاه دو طرف دعوی به هر یک از مراحل انجام کار اعتراضی داشته باشند، با درخواست ایشان موضوع جهت بررسی دقیق به تیم کارشناسی دادگستری ارجاع خواهد گردید.
و دوم اینکه در طرح دعوی اجرت‌المثل زناشویی نیز زوجه می‌بایست برای دریافت اجرت‌المثل اموری که خارج از حیطه وظایف قانونی و شرعی خود در منزل زوج به انجام رسانیده ادله‌ی محکمه پسند ارایه نماید. از جمله این سوال که آیا کارهایی که در ایام زوجیت انجام داده به نیت گرفتن اجرت و پول بوده یا نه؟
نحوه طرح دعوی مطالبه اجرت المثل
شما به‌منظور مطالبه اجرت المثل باید مراحل قانونی مربوطه را از طریق دادگاه دنبال نمایید. این پروسه شامل چند مرحله به شرح زیر می‌باشد.
در مرحله‌ی اول شما به عنوان خواهان باید اقدام به تنظیم دعوی خویش با بیان دقیق و متقن کلیه‌ی جزئیات و تقدیم دادخواست مربوطه به دادگاه نمایید. این دعوی می‌تواند شامل مواد زیر باشد:
- شرح دقیق خدمات انجام یافته و یا اموال مورد استفاده قرار گرفته بدون کسب مجوز از شما به عنوان مالک.
- مدت زمانی که از موارد عنوان شده در بند فوق به‌طور غیرمجاز استفاده گردیده است.
- ارائه‌ی کلیه‌ی مدارک مستند و مستدل شما دال بر مطالبه اجرت‌المثل.
- تقاضای کارشناس دادگستری برای معین نمودن دقیق مبلغ اجرت المثل بر مبنای عرف جامعه و نظر کارشناس دادگستری.
بدیهی‌است که پس از ثبت دادخواست توسط شما پرونده برای سیر مراحل قانونی به دادگاه مربوطه ارجاع داده شده و شما به‌طور مستمر از روند رسیدگی به دعوی خود از طریق سامانه مربوطه مطلع خواهید شد.
همچنین پس از صدور رای دادگاه چنان‌که اعتراضی به‌آن داشته باشید می‌توانید اعتراض خود را کتبا اعلام نمایید. و در این حالت پرونده برای بررسی دقیق‌تر در اختیار کارشناسان مربوطه قرار خواهد گرفت .
مرجع قضایی صالح رسیدگی به دعاوی اجرت‌المثل
بر طبق اصولی که در طرح دعاوی حقوقی حاکم می‌باشد، خواهان دعوی اجرت المثل باید در دادگاهی اقدام به اقامه دعوی نماید که محل اقامت خوانده پرونده در همان حوزه قرار داشته باشد.
در خصوص دعاوی مربوط به اجرت المثل زوجین نیز باید بدانید که محکمه‌ی صالح برای رسیدگی به این مورد و موارد مشابه بین زوجین، دادگاه خانواده می‌باشد. در صورت تمایل، می توانید از مشاوره حقوقی با بهترین وکیل تهران استفاده کنید.
ما در مطالب این مقاله از دادپایا موارد مهمی را در خصوص اجرت المثل، قوانین مرتبط با اجرت المثل، انواع اجرت المثل، اجرت المثل تصرف، اجرت المثل کار، اجرت‌المثل زوجیت، نحوه‌ی محاسبه اجرت‌المثل، نحوه‌ی طرح دعاوی اجرت‌المثل و مراجع قضایی مربوطه در این خصوص را برای شما عزیزان بیان نمائیم.