حضانت فرزند پسر
حضانت از جمله موضوعاتی است که بعد از طلاق یا جدایی والدین و با بروز مشکلات و اختلافات، وارد مرحله‌ای از تقابل بین پدر و مادر می‌شود. با این‌که قانون‌گذار به طور کامل به موضوع حضانت پرداخته و قوانین مشخصی را برای آن مقرر کرده؛ اما حضانت در سنین مختلف با پیچیدگی‌ها و چالش‌های خاصی همراه می‌شود. در نتیجه این موضوع با مداخله دادگاه خانواده و مراجع قضایی بر اساس سن و مصلحت کودک، تعیین می‌شود.
حضانت فرزند پسر به معنای نگهداری، مراقبت و تربیت او توسط یکی از والدین یا شخصی ثالث صلاحیت‌دار دیگری است که دادگاه تشخیص دهد. در چارچوب حقوق مدنی حضانت فرزند علاوه‌بر حق و وظیفه اخلاقی و انسانی، یک تکلیف و مسئولیت قانونی است که شامل تامین تمامی نیازهای مادی، عاطفی و تربیتی فرزند می‌شود. در صورت عدم پایبندی والدین به این مسئولیت، امکان اعمال مجازات‌های قانونی نیز وجود دارد.
موضوع حضانت فرزند به طور مشخص در ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی تشریح شده که آن را هم حق و هم تکلیف ابوین می‌داند. همچنین ماده ۱۱۶۹ همین قوانین، حضانت فرزند چه پسر و چه دختر را تا ۷ سالگی با مادر و از آن پس تا سن بلوغ با پدر می‌داند؛ مگر این‌که به دلیل عدم صلاحیت، این مسئولیت به والد یا شخص دیگری واگذار شود. بعد از سن بلوغ نیز فرزند خود تصمیم‌گیرنده است که با کدام یک از والدین زندگی کند.
قانون جدید حضانت فرزند پسر
بر اساس قانون جدید، حضانت فرزند پسر با مادر یا پدر یا شخص صلاحیت‌دار دیگر است که این امر به سن فرزند و جدایی، مرگ یا عدم صلاحیت والدین بستگی دارد.
قانون‌گذار ابتدا اولویت حضانت را با والدین دانسته که با فوت یکی به والدی که در قید حیات است، واگذار می‌شود؛ اما در صورت فوت هر ۲ یا با اثبات عدم صلاحیت آن‌ها به اشخاص دیگر مانند جد پدری، اقربا یا وصی سپرده می‌شود.
همچنین مطابق با قوانین جدید، حضانت فرزند پسر از بدو تولد تا ۷ سالگی به عهده مادر است و با شروع ۷ سالگی تا سن بلوغ به پدر سپرده می‌شود. فرزندی هم که بالای ۱۵ سال و کم‌تر از ۱۸ سال یا سن قانونی دارد، خود می‌تواند والد عهده‌دار حضانت را انتخاب کند. البته در تمامی این مراحل مصلحت کودک در اولویت قرار دارد.
حق حضانت فرزند پسر با کیست؟
حق حضانت فرزند پسر مطابق با مقررات قانون مدنی بر مبنای سن، مصلحت کودک و صلاحیت والدین تعیین می‌شود. قانون‌گذار بر اساس اصول و مبانی فقهی، حقوق حمایت خانواده و قانون مدنی این حق را بین والدین تقسیم کرده است.
قانون مدنی به موجب ماده ۱۱۶۹، حق و تکلیف حضانت فرزند پسر را تا ۷ سالگی با مادر و از آن پس تا سن بلوغ شرعی بر عهده پدر می‌داند. سن بلوغ برای فرزند دختر ۹ سال قمری و برای پسر ۱۵ سال قمری است.
البته این قانون به صورت مطلق نیست و چنان‌چه دادگاه عدم صلاحیت والد مسئول حضانت را تشخیص دهد، این مسئولیت را به والد دیگر واگذار می‌کند؛ حتی در مواردی که هیچ کدام از والدین صلاحیت نگهداری فرزند را ندارند، دادگاه حضانت را به یکی از بستگان نزدیک واجد شرایط می‌سپارد. بعد از سن بلوغ هم فرزند، خود حق انتخاب دارد که با کدام یک از والدین زندگی کند.
سن حضانت فرزند پسر
در نظام حقوقی ایران، سن فرزند پسر یکی از معیارهای اصلی در تعیین حق حضانت والدین است. قانون‌گذار به موجب ماده ۱۱۶۹ سنین مشخصی را برای حضانت فرزند پسر تعیین و بر این اساس، مسئولیت و حق حضانت را میان مادر و پدر تقسیم کرده است. در ادامه جزئی‌تر حضانت پسر را در سنین مختلف بررسی می‌کنیم.
حضانت فرزند پسر تا ۷ سالگی
از آن‌جا که در سال‌های ابتدایی زندگی طفل، ارتباط عاطفی مادر با فرزند نقش اساسی در رشد جسمی و روانی او دارد، حضانت فرزند پسر در این سنین به عهده مادر است. یعنی طفل چه دختر باشد چه پسر تا سن ۷ سالگی، تحت حضانت مادر است و پدر حق سلب آن را ندارد؛ مگر در شرایطی که به حکم قانون، مادر صلاحیت نداشته باشد.
حضانت فرزند پسر از ۷ تا ۱۵ سالگی
بعد از ۷ سالگی حضانت از مادر به پدر واگذار می‌شود؛ یعنی از شروع سن ۷ سالگی تا سن بلوغ یا همان ۱۵ سال تمام قمری، حضانت بر عهده پدر است. در این شرایط نیز مادر نمی‌تواند حق حضانت پدر را سلب کند؛ مگر با اثبات عدم صلاحیت و به حکم قانون که در این شرایط نیز اختیار دادگاه در تعیین مسئول حضانت، محفوظ است.
حضانت فرزند پسر از ۱۵ تا ۱۸ سالگی
از سن ۱۵ سالگی یعنی سن بلوغ تا ۱۸ سالگی یعنی سن قانونی، فرزند با این‌که تحت ولایت پدر است، خود حق انتخاب دارد. با پایان سن بلوغ هم مبحث سرپرستی به‌جای حضانت قرار می‌گیرد و فرزند خود تصمیم‌گیرنده است که با کدام یک از والدین زندگی کند. در این شرایط دادگاه خواسته و اراده فرزند را در اولویت قرار می‌دهد؛ مگر در شرایطی که مصلحت او در خطر باشد.
حضانت فرزند پسر بعد از ۱۸ سالگی
بعد از سن ۱۸ سالگی فرزند از دایره حضانت و سرپرستی خارج می‌شود و با رسیدن به بلوغ فکری به استقلال دست می‌یابد. در این شرایط علاوه‌بر این‌که اهلیت قانونی برای انجام کلیه امور حقوقی و مالی خود را دارد، می‌تواند به صورت مستقل زندگی کند یا با یکی از والدین ادامه دهد. در این شرایط، والدین تنها نقش حمایتی دارند و دادگاه نیز تصمیم فرزند را به رسمیت می‌شناسد.
حضانت فرزند پسر تا کی با مادر است؟
بر اساس ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی حضانت فرزند پسر تا سن ۷ سالگی با مادر است؛ مشروط به آن‌که مادر از لحاظ اخلاقی، روانی، جسمی و تربیتی واجد صلاحیت باشد. اولویت حضانت با مادر در این سنین به دلیل وابستگی جسمی و عاطفی کودک است.
قانون‌گذار نیز با توجه به این موضوع، حق حضانت تا این سن را با مادر می‌داند؛ مگر در شرایطی که عدم صلاحیت او در دادگاه به اثبات رسد. در چنین وضعیتی دادگاه با سلب حضانت، این مسئولیت را به پدر یا شخص صالح دیگری می‌سپارد.
نحوه گرفتن حضانت فرزند پسر توسط مادر
با توجه به این‌که قوانین وضع شده حضانت فرزند را تا ۷ سالگی و بعد از فوت پدر با مادر می‌داند در چنین شرایطی نیازی به گرفتن حضانت وجود ندارد؛ اما بعد از ۷ سالگی و در صورتی که پدر در قید حیات باشد، مادر ناگزیر است از طریق طرح دعوای حضانت در دادگاه خانواده اقدام کند. اول این‌که باید صلاحیت خود را به اثبات رساند و بعد از آن از پدر سلب حضانت کند.
در این راستا مادر باید بتواند دادگاه را اقناع کند که واگذاری حضانت به مصلحت طفل است یا این‌که پدر صلاحیت نگهداری فرزند را ندارد. بنابراین گرفتن حضانت فرزند پسر توسط مادر تابع شرایط قانونی خاص و تشخیص دادگاه نسبت به صلاحیت مادر، عدم صلاحیت پدر و سن و مصلحت طفل است. از مواردی که مادر می‌تواند با اثبات آن موجبات سلب حضانت پدر را فراهم سازد، می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- فساد اخلاقی یا فحشا
- ابتلا به بیماری‌های روانی و اعصاب
- سوءاستفاده از طفل
- اعتیاد به مواد مخدر یا مشروبات الکلی
- ضرب و جرح کودک
البته اولین پیشنهاد برای گرفتن حضانت فرزند پسر توسط مادر، توافق با پدر است. توافق والدین بهترین گزینه شناخته می‌شود و کم‌ترین آسیب را به فرزندان می‌رساند. گاهی نیز مادر می‌تواند در هنگام جدایی با اعطای برخی از امتیازات یا حقوق خود مانند مهریه و نفقه، حضانت فرزند را به عهده گیرد؛ در غیر این صورت برای سلب حضانت از پدر باید عدم صلاحیت او را در دادگاه به اثبات رساند.
حضانت فرزند پسر بعد از ازدواج مجدد مادر
ازدواج مجدد مادر از جمله شرایطی است که می‌تواند بر حق حضانت تاثیر بگذارد. البته این امر به خودی خود مانع یا موجب سلب حضانت نمی‌شود. با این‌که قانون‌گذار یکی از شرایط لازم برای این مسئولیت را عدم ازدواج مجدد مادر می‌داند؛ اما با توجه به قوانین حمایت از خانواده در صورتی که این امر منافی مصلحت طفل نباشد، باعث سلب حضانت نمی‌شود.
به عبارتی اصل بر حضانت مادر حتی پس از ازدواج مجدد است؛ مگر آن‌که شرایط به نحوی باشد که مصلحت طفل در مخاطره بوده یا در دادگاه احراز شود که مادر با شرایط فعلی، صلاحیت نگهداری از فرزند را ندارد. در چنین وضعیتی و با اثبات عدم صلاحیت مادر، دادگاه حضانت را به پدر واگذار می‌کند.
گاهی نیز ممکن است به موجب ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی با احراز شرایط نامناسب برای طفل، حضانت از مادر سلب و به شخص صالح دیگری واگذار می‌شود. در رسیدگی به این موضوع گزارش مددکاری اجتماعی، نظریه روانشناسی و کارشناس دادگاه بسیار اهمیت دارد. بنابراین بهتر است مادر با معرفی همسر خود و تنظیم استشهادیه، صلاحیت خود و همسرش را در دادگاه به اثبات رساند.
حضانت فرزند پسر در طلاق توافقی
حضانت فرزند پسر بعد از طلاق توافقی مانند مسائل مالی با توافق زوجین، مشخص و به دادگاه اعلام می‌شود. البته، این توافق تنها برای فرزندانی است که به سن بلوغ نرسیده‌اند. بنابراین پدر و مادر در مواردی کودکان به سن بلوغ رسیده‌اند، حق توافق ندارند و این حق با خود فرزند است. یعنی فرزند خود تصمیم‌گیرنده است.
در مواردی هم ممکن است دادگاه در صورت تشخیص این‌که توافق والدین به ضرر کودک است یا به دلیل عدم صلاحیت عهده‌دار حضانت یا با ایجاد شرایط جدید، توافق را رد کرده و و تصمیم دیگری با توجه به مصلحت کودک بگیرد. همچنین در طلاق توافقی علاوه‌بر حضانت فرزندان، موارد دیگر مانند تعیین زمان ملاقات، شرایط آن و نفقه فرزند نیز مشخص می‌شود.
حضانت فرزند پسر بعد از طلاق با کیست؟
حضانت فرزند پسر بعد از وقوع طلاق از مسائل چالش‌برانگیز میان والدین شناخته می‌شود که قانون‌گذار در ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی آن را تعیین تکلیف کرده است. بهترین پیشنهاد با کم‌ترین آسیب برای فرزند، توافق والدین در موضوع حضانت است؛ در غیر این صورت دادگاه مجبور به مداخله و تعیین مسئول حضانت با توجه به سن و مصلحت فرزند است.
بر اساس قوانین مدنی، اولویت حضانت فرزندان تا سن ۷ سالگی چه دختر باشد و چه پسر بر عهده مادر و از آن به بعد تا سن بلوغ بر عهده پدر است. البته در مواردی دادگاه می‌تواند با توجه به مصلحت کودک، تصمیم متفاوتی مغایر با قوانین وضع شده اتخاذ کند. همچنین مصلحت کودک مطابق با ماده ۴۵ قانون حمایت خانواده در ارجحیت قرار دارد. دادگاه می‌تواند در صورت عدم صلاحیت یکی از والدین، حضانت را به والد دیگر یا فرد صلاحیت‌دار ثالثی واگذار کند.
ارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاینارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاین
چگونه حضانت فرزند پسر را از مادر بگیریم؟
با توجه به این‌که مطابق با قانون، حضانت فرزند پسر تا ۷ سالگی با مادر است و به دلیل اهمیت وابستگی طفل و مادر در این سنین، قانون‌گذار تنها در شرایط خاص حضانت را از مادر سلب و به پدر یا شخص دیگری واگذار می‌کند.
شرایطی مانند اعتیاد به مواد مخدر، فساد اخلاقی، بیماری روانی، ضرب و جرح کودک و ازدواج مجدد آسیب‌زا برای طفل که می‌تواند سلامت جسمی، روحی یا تربیتی کودک را در معرض خطر قرار دهد. البته برای این‌که پدر یا شخص دیگری بتواند حضانت را از مادر بگیرد، باید دلایل مستند و قانونی قابل اثبات به دادگاه خانواده ارائه کند.
در چنین شرایطی با استناد به ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی، دادگاه می‌تواند حضانت را در صورت صلاحیت به پدر و در غیر این صورت به یکی از بستگان نزدیک واجد شرایط واگذار کند. این پروسه نیز به طرح دعوا و اثبات در دادگاه نیاز دارد. در روند پیگیری نیز با کمک کارشناس رسمی، مددکاری و مشاورین امور خانواده، دادگاه بنا به مصلحت طفل رای صادر می‌کند.
شرایط حضانت فرزند پسر توسط پدر
قانون‌گذار شرایطی را برای حضانت در نظر گرفته است که نبود یکی از این شروط، باعث سلب حضانت از عهده‌دار این مسئولیت می‌شود. در همین خصوص شرایطی که پدر برای حضانت فرزند پسر باید داشته باشد در موارد زیر خلاصه می‌شوند:
- بلوغ: عهده‌دار حضانت باید به سن بلوغ رسیده باشد تا قوه تمییز خوب از بد را داشته و اهلیت استفاده در اموال خود را پیدا کند. البته سن مداخله در امور مالی در بسیاری از نهادها ۱۸ سال تمام اعلام شده؛ در حالی که سن بلوغ شرعی پسر ۱۵ سال تمام قمری است. با این حال پدری که قصد گرفتن حضانت فرزند را دارد، باید به سن بلوغ رسیده باشد.
- عقل: یکی دیگر از شروط مسئول حضانت این است که عاقل باشد با مفهوم عقل دانسته شده که مقابل جنون یا دیوانگی قرار می‌گیرد؛ به عبارتی فرد باید از قوای عقلی سالمی برخوردار باشد تا حضانت به او واگذار شود.
- توانایی عملی: پدری که قصد گرفتن حضانت فرزند پسر را دارد، باید توانایی رفتاری، جسمانی و روانی قابل قبولی داشته تا بتواند از کودک مراقبت کرده و امور و احتیاجات او را رفع کند.
- شایستگی اخلاقی: مهم‌ترین شرطی که قانون‌گذار مطابق با ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی مقرر کرده، صلاحیت اخلاقی عهده‌دار حضانت است. عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی اگر به صحت جسمانی و تربیت طفل ضرر رساند، موجبات سلب حضانت را فراهم می‌کند.
- اسلام: مسلمان بودن از دیگر شروط عمومی با فلسفه فقهی است که بر اساس ماده ۱۱۹۲ قانون مدنی مربوط به وصی، تعریف می‌شود. بر همین اصل اگر پدر مسلمان نباشد یا کافر شود، سبب سلب حضانت و از بین رفتن این حق می‌شود.
- عدم ابتلا به بیماری‌های واگیردار: ابتلا به بیماری‌های مسری، واگیردار یا خطرناک که سلامت طفل را به خطر بیندازد، باعث می‌شود تا حضانت به والد دیگر یا شخص مورد تایید دادگاه منتقل شود. این امر به دلیل اهمیت سلامت طفل است.
- عدم ازدواج مجدد: این شرط از دیگر شروط مسئول حضانت است؛ اما فقط برای مادر وضع شده و در شرایط خاص، باعث سلب حضانت از او می‌شود.
نکات و توصیه‌های حقوقی مهم حضانت فرزند پسر
حضانت فرزند در شرایط طلاق یا جدایی والدین از مسائل با حساسیت غیرقابل انکار شناخته می‌شود. بر همین اساس مقررات و اصول حقوقی ویژه‌ای حاکم بر این موضوع، جاری است. همین امر تصمیم‌گیری‌ها در خصوص حضانت را پرچالش می‌کند و والدین باید از قوانین مرتبط با آن، باخبر باشند. از این‌رو در ادامه مهم‌ترین نکات حقوقی در خصوص حضانت فرزند پسر را یادآوری می‌کنیم تا مدنظر قرار دهید:
- با واگذاری حضانت به یکی از والدین، حق ملاقات والد دیگر به هیچ وجه سلب نمی‌شود.
- در مواردی که صلاحیت یکی از والدین مشکوک باشد، برای اثبات در دادگاه از کارشناسی کمک می‌گیرند.
- در شرایطی که والدین در خصوص حضانت توافق کرده باشند، دادگاه آن را تایید می‌کند؛ مشروط به این‌که به مصلحت طفل باشد.
- هر یک از والدین می‌توانند به حکم حضانت داده شده، اعتراض کنند. البته باید دلایل مستندی برای آن ارائه دهند.
- در مسائل مربوط به خانواده به خصوص حضانت فرزند، مشاوره و کمک گرفتن از وکلای متخصص بهترین پیشنهاد است. این افراد با آگاهی از قوانین و رویه‌های قضایی، شما را در مراحل مختلف دعوای حضانت راهنمایی می‌کنند و بهترین راه‌های قانونی را برای صلاحیت حضانت یا رد صلاحیت طرف مقابل، ارائه می‌دهند. به همین دلیل افراد درگیر با موضوع حضانت به کمک وکلای متخصص می‌توانند از حقوق خود در مقابل هرگونه تصمیم ناعادلانه، دفاع کنند.
حضانت فرزند پسر نه تنها به عنوان یک حق، بلکه یک مسئولیت قانونی شناخته می‌شود که به والدین واگذار شده است. این موضوع فراتر از اختلافات شخصی پدر و مادر است و باید به گونه‌ای باشد که فرزندان قربانی نشوند. ما در این صفحه سعی کردیم تمامی قوانین پیرامون موضوع حضانت پسر را بررسی کنیم. از حق حضانت در سنین مختلف و در وضعیت‌های خاص مانند ازدواج مجدد مادر یا در طلاق توافقی هم سخن گفتیم. همچنین اطلاعاتی در خصوص شرایط حضانت پسر توسط مادر و نحوه گرفتن حضانت در اختیار شما قرار دادیم. در پایان نیز مهم‌ترین نکات در این باره را با شما به اشتراک گذاشتیم. امیدواریم که این مطالب ابهامات شما را رفع کرده باشد.
