زنا چیست؟
در تمام جوامع برای روابط زن و مرد، چارچوب‌هایی تعریف شده است که با هدف جلوگیری از فروپاشی خانواده و تامین امنیت اخلاقی شکل می‌گیرند. در بسیاری از نظام‌های حقوقی دنیا، محدودیت‌ها به‌گونه‌ای انعطاف‌پذیرتر اعمال می‌شوند؛ اما در کشور ما به دلیل تبعیت از شریعت اسلامی، حدود و ثغور این روابط به صورت سخت‌گیرانه‌ای تدوین شده است. یعنی هرگونه رابطه خلاف شرع میان زن و مردی که رابطه زوجیت میان آن‌ها برقرار نیست، جرم محسوب می‌شود.
در گروه این جرائم، زنا از جمله جرائم حدی است که به طور خاص مورد توجه شارع و قانون‌گذار قرار گرفته و ماده ۲۲۱ قانون مجازات اسلامی به صورت صریح آن را تعریف می‌کند.
زنا در این قانون به جماع مرد و زنی که علقه زوجیت بین آن‌ها نیست و این عمل نیز از مصادیق وطی به شبه نباشد، گفته می‌شود. همچنین به صراحت، جماع را دخول اندام تناسلی مرد به اندازه ختنه‌گاه در قُبُل یا دُبُر زن تعریف کرده است. بر این اساس جرم زنا زمانی محقق می‌شود که مرد و زنی بدون رابطه زوجیت، مرتکب آمیزش جنسی شوند.
جهت دریافت مشاوره حقوقی آنلاین کلیک کنید جهت دریافت مشاوره حقوقی آنلاین کلیک کنید
طبق تفسیر این ماده قانونی، صرف تماس جنسی یا اعمالی نظیر بوسیدن، معاشقه و در آغوش گرفتن یا لمس اندام، مشمول عنوان مجرمانه زنا نخواهد بود.
این عمل ممکن است با رضایت طرفین انجام گیرد یا با زور، اکراه یا اغفال که در این حالت عنوان آن به زنا به عنف تغییر پیدا می‌کند و آثار کیفری متفاوتی دارد. جرم زنا از جمله جرائمی است که برای اثبات آن، شرایط و قیود بسیار دقیقی در شرع و قانون تعیین شده است. در صورت تجاوز جنسی، استفاده از دانش و تجربیات بهترین وکیل تجاوز جنسی تهران، بسیار راهگشا خواهد بود.
زناکار کیست؟
به شخصی که مرتکب جرم زنا می‌شود در نظام کیفری، زناکار می‌گویند. این عنوان هم برای مرد و هم برای زن قابل اطلاق است. در مضامین قانونی، مرد زناکار را زانی و زن زناکار را زانیه می‌نامند.
قانون‌گذار در زنا به رضا و زنا به اجبار تفاوت قائل شده است؛ به‌گونه‌ای که اگر زنا با رضایت طرفین باشد، هر ۲ یعنی زانی و زانیه مجرم شناخته می‌شوند و مجازات خواهند شد. اما در زنا به عنف یا اکراه که بیشتر از سوی مرد انجام می‌گیرد، تنها مرد به عنوان زانی مجازات می‌شود و زن به سبب مکره بودن، مجرم به حساب نمی‌آید.
از طرفی در قانون مجازات اسلامی، زناکاران از حیث وضعیت حقوقی به ۲ گروه محصن یا محصنه و غیرمحصن یا غیرمحصنه تقسیم‌بندی می‌شوند. شرایط احصان برای مرد آن است که همسر دائم و بالغ داشته و در حالی که خودش نیز بالغ و عاقل بوده، حداقل یک بار با آن زن از طریق قبل و در حال بلوغ جماع کرده باشد. البته خود نیز باید در زمان جماع، بالغ و عاقل بوده و امکان رابطه جنسی با همسرش را در هر زمان، داشته باشد.
همچنین احصان زن به این معنا است که همسر دائمی و بالغ داشته و در حالی که عاقل و بالغ بوده با او جماع کرده و امکان جماع از طریق قبل را با شوهر خود داشته باشد. بنابراین اگر مرد یا زنی مرتکب جرم زنا شوند، اما هیچ یک از شرایط فوق را نداشته باشند، عنوان زانی یا زانیه غیرمحصن صدق پیدا می‌کند.
تمایز میان محصن و غیرمحصن از نظر قانون‌گذار اهمیت بالایی دارد؛ چراکه نوع و شدت مجازات بر همین اساس تعیین می‌شود. برای مرتکب غیرمحصن ۱۰۰ ضربه شلاق حدی مقرر شده در حالی که برای مرتکب محصن مجازات‌ها سنگین‌تر است.
شرایط تحقق جرم زنا
برای این‌که رفتاری تحت عنوان جرم زنا قابل تعقیب و مجازات باشد، صرف وجود رابطه نامشروع کافی نیست؛ بلکه باید شرایط مشخصی که در قانون مقرر شده، ملاک قرار داده شود.
در واقع عناصر مشخصی برای اثبات و تحقق این جرم وجود دارد که مرز میان زنا و سایر جرائم جنسی یا حتی روابط ناپسند اما فاقد وصف کیفری، تعیین شده است. در صورت نبود هر یک از این شرایط، نمی‌توان فرد را به صرف ادعا یا ظن به زنا محکوم کرد. در ادامه مهم‌ترین شرایط تحقق این جرم را بررسی می‌کنیم:
- وقوع رابطه جنسی بین زن و مرد نامحرم: اولین شرط، وقوع رابطه جنسی میان زن و مردی است که به طور شرعی و قانونی زن و شوهر محسوب نشوند. اگر طرفین رابطه از محارم نسبی یا رضاعی یکدیگر باشند، علاوه‌بر این‌که جرم در ذیل عنوان زنا با محارم قرار می‌گیرد، مرتکبین مشمول مجازات شدیدتری خواهند شد.
- وقوع دخول یا جماع: برای تحقق جرم زنا، صرف تماس جنسی یا رفتارهای منافی عفت کافی نیست، بلکه شرط اصلی وقوع جرم، دخول به معنای شرعی آن است. دخول یا وطی به معنای آمیزش جنسی تا اندازه ختنه‌گاه آلت تناسلی مرد است.
- عاقل و بالغ بودن طرفین: عقل و بلوغ شرعی طرفین از دیگر عناصر مهم در تحقق جرم زنا معرفی می‌شود. بر اساس مقررات کیفری، اگر یکی از طرفین رابطه به سن بلوغ شرعی نرسیده یا به صورت مسلم فاقد عقل باشد، عنوان مجرمانه زنا قابل اطلاق نیست. البته در شرایطی که فرد نابالغ یا مجنون مورد تجاوز یا اغفال قرار گیرد، مجازات متوجه طرف بالغ و عاقل خواهد بود.
انواع زنا
جرم زنا در نظام حقوق کیفری تنها یک عنوان کلی و یکسان نیست، بلکه با توجه به شرایط، نوع رابطه، وضعیت حقوقی طرفین و میزان شدت جرم در انواع مختلفی جرم‌انگاری شده و مجازات‌های متفاوتی دارد. در این بخش تقسیم‌بندی‌ها برای انواع زنا را بررسی می‌کنیم:
- زنای با محارم: زنا با محارم به رابطه جنسی میان افراد با قرابت نسبی یا رضاعی اطلاق می‌شود؛ مانند رابطه جنسی با خانواده یا بستگان خونی و سببی که از منظر قانون‌گذار جرمی شدیدتر است.
- زنای محصنه: زنای محصنه زمانی تحقق می‌یابد که زن یا مرد، همسر دائم داشته و امکان نزدیکی با او فراهم باشد. در این حالت، زنا شدیدتر تلقی می‌شود و و قانون‌گذار مرتکب را مستوجب حکم سنگسار یا اعدام می‌داند.
- زنای غیرمحصنه: زنای غیرمحصنه به حالتی اطلاق می‌شود که فرد زناکار شرایط احصان را نداشته باشد؛ یعنی ازدواج نکرده یا امکان رابطه جنسی با همسر خودش را نداشته باشد. در این حالت، مجازات حدی و شلاق است.
- زنای به عنف: زنای به عنف یا اکراه به رابطه جنسی گفته می‌شود که بدون رضایت یکی از طرفین با تهدید، اجبار، خشونت یا فریب صورت گیرد. در چنین حالتی فرد اکراه شده مجازات نمی‌شود و تنها مجازات مشمول اکراه کننده است.
مجازات زنا
مجازات زنا بسته به نوع جرم، وضعیت حقوقی زناکار، نوع رابطه و نحوه اثبات آن متفاوت است. این مجازات‌ها شامل شلاق، سنگسار یا اعدام می‌شود و با توجه به ماهیت حدی بودن آن، قابلیت تغییر یا تخفیف از سوی قاضی را ندارد؛ مگر در موارد خاص که قانون مشخص کرده است. در این خصوص می‌توانیم مجازات‌ها را به قرار زیر بدانیم:
- مجازات اعدام: مطابق با ماده ۲۲۴ قانون مجازات اسلامی، مجازات اعدام برای ۴ گروه از مرتکبان زنا پیش‌بینی شده است. زنا با محارم نسبی، زنا با همسر پدر، زنای مرد غیرمسلمان با زن مسلمان، زنای به عنف یا اکراه از سوی زانی که از مواردی هستند که مشمول حکم اعدام می‌شوند. در خصوص زنای به عنف، چنان‌چه عمل واجد شرایط زنا باشد، فرد متجاوز یا زانی به اعدام محکوم می‌شود.
- مجازات رجم یا سنگسار: این مجازات برای افراد محصن و محصنه است. زنای محصن، عنوان مجرمانه زنایی است که شرایط احصان برای زناکار وجود داشته باشد. در واقع اگر زنا در شرایط احصان رخ دهد، قانون‌گذار حد زنا را رجم یا سنگسار تعیین کرده است. با این حال اگر اثبات جرم از طریق شهادت شهود باشد یا امکان اجرای سنگسار وجود نداشته باشد، مجازات با حکم قطعی و موافقت رئیس قوه قضاییه به اعدام تبدیل می‌شود.
- مجازات ۱۰۰ ضربه شلاق: این مجازات به مواردی اختصاص دارد که زنا در شرایط غیرمحصنه یا در شرایط خاصی رخ داده باشد. به عنوان مثال اگر دختر بالغ با پسر نابالغ زنا کند، مجازات دختر ۱۰۰ ضربه شلاق است و پسر نابالغ مشمول اقدامات تامینی و تربیتی می‌شود یا اگر زانیه بالغ و زانی نابالغ باشد، باز هم مجازات زن ۱۰۰ ضربه شلاق است. بر این اساس طبق تبصره ماده ۲۲۱ اگر یکی از طرفین یا هر ۲ نابالغ باشند، زنا محقق است ولی نابالغ مجازات نمی‌شود و حسب آن، اقدامات تامینی و تربیتی انجام می‌گیرد. علاوه‌بر این اگر مردی همسر دائم داشته ولی هنوز با او آمیزش نکرده است و مرتکب جرم زنا شود به ۱۰۰ ضربه شلاق، تراشیدن موی سر و تبعید یک ساله قمری محکوم می‌شود. در نهایت زنای غیرمحصنه یعنی زنای زن و مرد مجرد یا متاهلی که امکان رابطه زناشویی نداشته‌اند با مجازات حدی ۱۰۰ ضربه شلاق مواجه می‌شود.
مجازات زنا زن متاهل
اگر مردی مرتکب زنا با زن شوهردار شود در صورتی که زنا اثبات شده و شرایط اجرای حد وجود داشته باشد، مرد به ۱۰۰ ضربه شلاق محکوم می‌شود؛ اما اگر زانی مرد متاهل بوده و شرایط احصان برای او فراهم باشد، مجازات مرتکب رجم یا سنگسار است. این مجازات زمانی اجرا می‌شود که زنای محصنه ثابت شود.
چنان‌چه به هر دلیلی امکان اجرای حکم رجم یا سنگسار وجود نداشته باشد با پیشنهاد قاضی صادر کننده حکم قطعی و موافقت رئیس قوه قضاییه، حکم به اعدام تبدیل می‌شود.
این حکم از موارد شدید مجازات حدی در فقه اسلامی و قانون مجازات اسلامی است که علی‌رغم منتقدان زیاد، هم‌چنان اعمال می‌شود. در واقع قانون‌گذار سعی داشته به دیدگاه خود از کیان خانواده حفاظت کند و حرمتی خاص برای زناشویی قائل شود. با توجه به حساسیت این جرم، می‌توانید از مشاوره و دانش بهترین وکیل تهران در این زمینه استفاده کنید.
مجازات زنا مرد متاهل
زنای مردی که همسر دائم دارد در صورتی که به اثبات رسد و شرایط احصان برای وی فراهم باشد، مجازات رجم یا سنگسار دارد؛ اما اگر زنای وی به اثبات نرسد یا شرایط احصان احراز نشود، مجازات مرتکب از حد خارج شده و به تعزیر تبدیل می‌شود. مجازات تعیین شده تعزیری در این خصوص ۹۹ ضربه شلاق است.
توجه داشته باشید که رجم به عنوان شدیدترین مجازات حدی در شرایط خاص اجرا می‌شود؛ از جمله این‌که زنا از نوع محصنه باشد و اثبات آن از طریق ۴ شاهد مرد عادل یا اقرار ۴ باره مرتکب صورت گیرد. اقرار کم‌تر از ۴ بار منتفی است و کم‌تر شرایطی پیش می‌آید که ۴ شاهد عادل هم‌زمان شاهد وقوع جرم زنا باشند. با این حال در صورت امکان اجرای سنگسار، هم‌چنان امکان تبدیل حکم به اعدام نیز وجود دارد.
حکم زنای با رضایت
در مواردی که زن و مرد با رضایت کامل و بدون اکراه یا اجبار مرتکب زنا شوند، چنان‌چه زنا از نوع غیرمحصنه باشد، مجازات آن ۱۰۰ ضربه شلاق حدی است؛ اما در مواردی که دخول انجام نشده یا رفتارهای شهوانی بدون زنا صورت گرفته باشد، مجازات تعزیری بوده و از یک تا ۹۹ ضربه شلاق یا اقدامات اصلاحی و تربیتی است. گاهی نیز دادگاه به‌جای اعمال مجازات شلاق، مجازات نقدی در نظر می‌گیرد.
اما در مواردی که زنا از نوع محصنه یا با محارم بوده یا به عنف انجام شده باشد و تنها در صورت اثبات جرم، مجازات زانی یا زانیه تا حد سنگسار یا اعدام پیش می‌رود. در واقع رضایت طرفین در تحقق زنا تاثیری بر تخفیف مجازات ندارد؛ مگر آن‌که زنا از نوع غیرمحصنه و فاقد شرایط اجرای حدی باشد.
حکم زنای بدون دخول
رفتارهایی مانند تماس بدنی شهوانی، بوسیدن، لمس اندام یا رابطه جنسی بدون دخول از منظر فقهی و حقوقی زنا تلقی نمی‌شود؛ اما هم‌چنان این رفتارها جرم به حساب می‌آید و تحت عنوان مقاربت غیر از زنا یا اعمال منافی عفت، قابل مجازات است.
قانون‌گذار برای این‌گونه رفتارها، مجازات تعزیری تا ۹۹ ضربه شلاق مقرر کرده که در ماده ۶۳۷ قانون مجازات اسلامی تحت عنوان ارتکاب فعل حرام تعریف شده است. البته در مواردی نیز بسته به شدت عمل و شرایط خاص، امکان اعمال حبس به مدت معین یا مجازات‌های تعزیری دیگر یا پرداخت جزای نقدی وجود دارد.
حکم زنای زن شوهردار با مرد متاهل چیست؟
در صورت ارتکاب زنا توسط زنی که همسر دائم دارد، صرف‌نظر از این‌که مرد مقابل مجرد یا متاهل باشد، اگر این جرم اثبات شود و شرایط محصنه بودن زن فراهم باشد، حکم وی رجم (سنگسار) خواهد بود؛ اما اگر زن متاهل باشد و دخول اثبات نشود، حکم ۱۰۰ ضربه شلاق برای وی اجرا می‌شود.
در مقابل اگر مرد متاهل نیز شرایط احصان داشته باشد، حکم رجم برای او صادر می‌شود و چنان‌چه امکان اجرای حکم نباشد با پیشنهاد دادگاه و موافقت رئیس قوه قضاییه، حکم به اعدام تغییر می‌کند. در واقع در چنین شرایطی مجازات می‌تواند برای هر ۲ طرف شدیدترین مجازات، یعنی سنگسار یا اعدام باشد.
حکم زنای مرد مجرد با زن متاهل
در صورتی که مردی مجرد با زنی متاهل مرتکب زنا شود و دخول اثبات شود، مرد به ۱۰۰ ضربه شلاق حدی محکوم می‌شود؛ اما زن با توجه به مشهود بودن بی‌عدالتی و بی‌منطقی در قوانین، چنان‌چه شرایط احصان را داشته باشد، محکوم به سنگسار یا اعدام است.
تفاوت در احصان میان زن و مرد در نوع مجازات نقش به‌سزایی دارد. البته اگر دخول رخ نداده باشد، ممکن است زن نیز به ۱۰۰ ضربه شلاق تعزیری محکوم شود؛ اما مرد با توجه به شرایط پرونده، مجازات تعزیری یا اصلاحی و تربیتی خواهد داشت.
نحوه اثبات زنا
جرم زنا یکی از حدود شرعی بوده که منشا آن فقه اسلامی است و به لحاظ ماهیت سنگین مجازات، اثبات این جرم در محاکم قضایی با سخت‌گیری بیشتری مواجه می‌شود. از طرفی از آن‌جا که در بسیاری موارد با اثبات جرم، مجازات منجر به سلب حیات مرتکب می‌شود، قانون‌گذار تنها ۳ روش مشخص را برای احراز وقوع این جرم معتبر می‌داند. در این بخش به بررسی روش‌ها و نحوه اثبات زنا می‌پردازیم:
- اقرار: اقرار یکی از راه‌های قانونی و شرعی برای اثبات جرم زنا شناخته می‌شود که شرایط آن در ماده ۱۷۲ قانون مجازات اسلامی ذکر شده است. فردی که اقرار می‌کند باید عاقل، بالغ، مختار و با اراده آزاد باشد. برای اثبات جرم زنا، مرتکب باید ۴ مرتبه در حضور قاضی اقرار کند و هرگونه اقراری کم‌تر از این تعداد، موجب اثبات زنا نخواهد شد. همچنین اقرار باید شفاهی در دادگاه و نزد قاضی صورت گیرد تا اعتبار قانونی داشته باشد.
- شهادت شهود: شهادت شهود هم یکی دیگر از طرق خاص اثبات جرم زنا معرفی شده که قانون‌گذار ضوابط بسیار سخت‌گیرانه‌ای برای آن تعیین کرده است. بر اساس ماده ۱۷۳ قانون مجازات اسلامی، شهادت ۴ مرد عادل که همگی هم‌زمان وقوع زنا را دیده باشند، می‌تواند موجب اثبات جرم شود. همچنین قانون اجازه داده که ۳ مرد عادل به همراه ۲ زن عادل که همگی در صحنه وقوع جرم حضور داشته‌اند، شهادت دهند. شاهدان باید به طور دقیق عمل وقوع دخول به میزان گفته شده را مشاهده کرده باشند. بدیهی است تحقق چنین شرایطی با توجه به مخفیانه بودن اغلب روابط در جامعه ما محال به نظر می‌رسد.
- علم قاضی: از جمله راه‌های مهم اثبات جرم زنا، علم قاضی مقرر شده که قانون‌گذار در ماده ۲۱۱ قانون مجازات اسلامی آن را تعریف کرده است. علم قاضی به اطمینان کامل او از مستندات، قرائن و امارات موجود در پرونده گفته می‌شود که بر این اساس به یقین نسبت به وقوع جرم برسد. این علم می‌تواند از طریق گزارشات کارشناسی، فیلم یا تصاویر واضح، شهادت‌ها یا دیگر مستندات معتبر به دست آید. بنابراین در پرونده‌های جرم زنا، علم قاضی اگر با مستندات کافی همراه باشد، می‌تواند پایه صدور حکم مجازات حتی در غیاب اقرار یا شهادت تلقی شود.
مرجع رسیدگی جرم زنا
بر اساس ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری و با لحاظ ماده ۳۰۶ همین قانون، مرجع صالح برای رسیدگی به اتهام زنا، دادگاه کیفری ۲ است. با این حال در صورتی که نوع زنا از مصادیق مستوجب حد رجم (سنگسار) یا اعدام باشد، صلاحیت رسیدگی از دادگاه کیفری ۲ سلب می‌شود و به موجب مقررات مزبور، دادگاه کیفری یک به عنوان مرجع ذی‌صلاح قرار می‌گیرد.
این صلاحیت بر مبنای شدت مجازات قانونی تعریف می‌شود که در دعاوی کیفری با مجازات سنگین اعدام و سلب حیات مرتکب، صلاحیت به صورت انحصاری بر عهده دادگاه کیفری یک است.
نکات مهم حقوقی جرم زنا
تغییر سبک زندگی و نوع نگرش افراد باعث شده تا روابط میان زن و مرد شکل دیگری به خود بگیرد. به همین دلیل در کشور ما با قوانین محدود کننده و کنترل بر روابط افراد، پرونده‌های بسیاری در خصوص روابط نامشروع و به تبع آن جرم زنا شکل گرفته است.
از آن‌جا که این جرم از شدیدترین جرائم حدی به حساب می‌آید و می‌تواند منجر به صدور حکم اعدام یا رجم شود، آگاهی از نکات حقوقی، شرایط اثبات و پیامدهای قانونی آن اهمیت دارد. در این بخش برخی از نکات مهم در خصوص این موضوع را با شما مرور می‌کنیم:
- جرم زنا تنها زمانی محقق می‌شود که نزدیکی جنسی به شرط دخول به مقدار ختنه‌گاه، بدون وجود رابطه زوجیت مشروع صورت گیرد؛ در غیر این صورت از ذیل عنوان مجرمانه زنا خارج می‌شود.
- زنا حتی اگه با رضایت طرفین باشد، جرم حدی است و قابلیت گذشت ندارد.
- زنای محصنه از شدیدترین اشکال این جرم است که مجازات رجم یا در صورت عدم امکان اجرای آن، اعدام دارد.
- در صورت عدم اثبات جرم زنا، ممکن است مرتکبین به جرم رابطه نامشروع یا اعمال منافی عفت، مشمول مجازات تعزیری شوند.
- در زنا با محارم نسبی، مجازات شدیدتری از زنا با غیرمحارم در نظر گرفته می‌شود.
- در صورت توبه مرتکب پیش از اثبات جرم، امکان سقوط مجازات حدی وجود دارد.
- در برخی مواقع ارائه فیلم یا عکس از رابطه جنسی بدون مجوز قانونی، خود می‌تواند موجب ارتکاب جرم افشای اسرار یا اشاعه فحشا شود.
- پرونده‌های مرتبط با جرم زنا از جمله حساس‌ترین و پیچیده‌ترین دعاوی کیفری محسوب می‌شوند؛ چراکه هم ابعاد فقهی دارند و هم تبعات شدید کیفری مانند اعدام و همین امر، حضور یک وکیل متخصص را الزامی می‌کند. بهترین وکیل کیفری تهران در حفظ حقوق قانونی موکل نقش تعیین کننده‌ای دارند. آن‌ها می‌توانند با تنظیم دفاعیه‌های مستند، مسیر رسیدگی را به نفع متهم یا شاکی تغییر دهند و از صدور احکام غیرمنصفانه جلوگیری کنند.
در پایان باید تاکید کرد که جرم زنا نه تنها آثار و تبعات سنگینی به دنبال دارد، بلکه در صورت اثبات و وجود شرایط مقرر در قانون به راحتی با مجازات وحشتناک اعدام یا سنگسار مواجه می‌شود. ما در این صفحه تلاش کردیم تمامی ابعاد جرم زنا و شرایط تحقق آن را بررسی کنیم. ضمن این‌که به تشریح زناکار و تعریف قانونی آن و معرفی انواع زنا و مجازات‌ها در این خصوص پرداختیم.
علاوه‌بر این انواع مجازات‌ها و احکام در حالت‌های مختلف مرتبط با این جرم را بررسی کردیم و با معرفی مرجع رسیدگی به این جرائم از نحوه اثبات زنا و مهم‌ترین نکات حقوقی پیرامون آن هم اطلاعاتی را در اختیار شما قرار دادیم. امیدواریم که این مطالب هشداری برای افراد درگیر با این جرائم باشد.
