جرایم مالیاتی چیست؟
پرداخت مالیات یکی از مهم‌ترین تکالیف قانونی شهروندان در قبال دولت است که منجر پیشرفت و توسعه اقتصادی کشور می‌شود. قانون‌گذار بر اساس قوانین مالیاتی مقرر شده، تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که مشمول نظام مالیاتی هستند را موظف به تنظیم اظهارنامه مالیاتی، پرداخت مالیات متعلقه و دیگر الزامات قانونی آن می‌داند.
البته دولت برای تشویق و ترغیب مودیان مشمول پرداخت مالیات، تشویق‌هایی را برای پرداخت‌های به موقع و خوداظهاری مالیاتی در موعد مقرر نیز پیش‌بینی و در قانون مالیات‌های مستقیم مشخص کرده است.
اما از آن‌جا که تدابیر تشویقی گاهی بی‌نتیجه می‌مانند، دولت جرایم مالیاتی را به عنوان یک سیاست و اهرم فشار برای پرداخت به موقع مالیات، توسط مشمولین این امر (با توجه به قوانین مالیات‌های مستقیم) مشخص کرده و بر اساس آن ضمانت‌های اجرایی در نظر گرفته است.
در این خصوص سازمان امور مالیاتی این تخلف را تحت عنوان جرم مالیاتی تعقیب می‌کند و با وجود بخشودگی‌ها تحت شرایط خاص در صورت تکرار جرم برای مقابله با فرار مالیاتی، مجازات‌های سختگیرانه‌ای را لحاظ می‌کند.
ارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاینارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاین
انواع جرایم مالیاتی
جرایم مالیاتی ابعاد و مصادیق مختلفی دارند که بر اساس شدت و ماهیت تخلف و با توجه به قوانین مربوطه تقسیم‌بندی می‌شوند. گاهی ممکن است عدم پرداخت مالیات تنها یک تخلف قابل پی‌گیری باشد و گاهی نیز به واسطه سوءنیت در ارتکاب آن، عملی مجرمانه تلقی می‌شود و مجازات‌های سنگین‌تری دارد. با این حال، دولت با جرایم مالیاتی قصد دارد مودیان را به پرداخت به موقع، ترغیب کند.
بنابراین تمام مودیان حقیقی و حقوقی مشمول پرداخت مالیات باید بر اساس گروه‌بندی مشاغل مالیاتی خود، خوداظهاری انجام دهند. در این قسمت به بررسی انواع جرایم مالیاتی می‌پردازیم:
- جریمه مالیات عملکرد: مالیات عملکرد به مالیات تعیین شده بر اساس درآمد یا سود حاصل از فعالیت اقتصادی اشخاص حقیقی و حقوقی اشاره دارد. در همین راستا اگر طبق ماده ۱۹۰ قانون مالیات‌های مستقیم، تسلیم اظهارنامه با پرداخت مالیات بعد از موعد‌های مقرر شده باشد، تخطی مالیاتی محسوب و مشمول جریمه مالیات عملکرد می‌شود.
- جریمه مالیات بر ارزش افزوده: این مالیات در قانون مالیات بر ارزش افزوده، پیش‌بینی شده و جزو مالیات‌های غیرمستقیم است. چنان‌چه مودی مشمول مالیات در پرداخت عوارض و مالیات خود تاخیر داشته باشد یا در سامانه ثبت نام نکند یا مالیات و عوارض، توسط شخص غیرمجاز دریافت شود یا درآمد واقعی اظهار نشود، مشمول این جریمه خواهد شد.
- جریمه مالیات‌های تکلیفی: مالیات‌های تکلیفی، مالیاتی است که مودی به نمایندگی از اشخاص ثالث مانند کارفرما یا پیمانکار کسر و به حساب سازمان امور مالیاتی واریز می‌کند. طبق ماده ۱۹۹ قانون مالیات‌های مستقیم، چنان‌چه مسئول کسب و پرداخت این نوع مالیات که مسئولیت تضامنی با کارمند خود دارد در موعد مقرر وظیفه خود را انجام ندهد، مشمول این جریمه می‌شود.
- جریمه لیست حقوق و دستمزد: مطابق با ماده ۱۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم، شخص مکلف به ارائه صورت فهرست، قرارداد یا مشخصات مودی در صورتی که در مهلت قانونی از انجام تکلیف خودداری کرده یا اطلاعات ناقص و غیرواقعی ارائه دهد، مشمول این جریمه می‌شود.
- جریمه مدیران تصفیه: شرط تحقق این جریمه که در ماده ۱۹۶ قانون مالیات‌های مستقیم پیش‌بینی شده، این است که مدیر تصفیه دارایی شخص حقوقی را قبل از پرداخت مالیات یا تامین برای آن تقسیم کند.
- جریمه عدم استفاده از سامانه صندوق مکانیزه فروش: طبق ماده ۱۹۶ قانون مالیات‌های مستقیم، مشاغل موظف به استفاده از صندوق‌های مکانیزه فروش در صورت عدم نصب یا عدم استفاده در موارد مقرر، مشمول جریمه‌های مالیاتی می‌شوند.
- جریمه مدیران شرکت: چنان‌چه مدیران شخص حقوقی، اظهارنامه شخص حقوقی را در موعد مقرر تسلیم نکرده یا اظهارنامه خلاف واقع ارسال کنند، طبق ماده ۱۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم مشمول جریمه می‌شوند.
- جریمه ثبت درآمد غیرواقعی: زمانی که مودی درآمدی خلاف واقع، کم‌تر یا بیشتر ارائه دهد و این اختلاف ۱۵ درصد یا بیشتر باشد، طبق ماده ۱۹۴ قانون مالیات‌های مستقیم، متحمل جریمه‌های قابل توجهی می‌شود.
- جریمه عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی: ارسال اظهارنامه مالیاتی به سازمان امور مالیاتی در ماده ۱۹۲ قانون مالیات‌های مستقیم پیش‌بینی شده که استنکاف از این امر توسط مودی یا نماینده قانونی او، شرط تحقق این جریمه مالیاتی است.
- جریمه عدم ارسال ترازنامه و صورتحساب سود و زیان: نگهداری دفاتر و ارائه ترازنامه، صورتحساب‌های سود و زیان و دیگر اسناد به سازمان امور مالیاتی از مواردی است که در ماده ۱۹۳ قانون مالیات‌های مستقیم، پیش‌بینی شده است. به موجب همین ماده تخلف در این موارد جریمه‌های جدی مالیاتی را به دنبال دارد.
جرایم مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده یکی از مهم‌ترین انواع مالیات و از پایه‌های اصلی درآمدهای دولت است. به همین دلیل عدم رعایت تکالیف قانونی مقرر شده در این خصوص، منجر به اعمال جرایم مالیاتی و حتی ممنوع‌الخروجی می‌شود. این جرایم، عدم ارائه اظهارنامه در موعد مقرر، تاخیر در پرداخت مالیات و عدم ثبت نام در نظام مالیاتی هستند. در ادامه با نگاهی دقیق‌تر جرایم مالیات بر ارزش افزوده را بررسی می‌کنیم:
- برای عرضه کنندگان کالا و خدمات معاف از مالیات یا شخص غیرمجازی که اقدام به دریافت مالیات کند، جریمه‌ای معادل ۲ برابر مالیات و عوارض دریافتی مقرر شده است.
- چنان‌چه مودی معاف از مالیات به درآمدی برسد که مشمول مالیات شود و از ثبت آن خودداری کند یا اگر مودی مالیات صورتحساب الکترونیکی خود را ثبت نکرده یا درآمد غیرواقعی قید کند، برای متخلف جریمه‌ای معادل ۹ درصد ارزش معاملات ثبت نشده در نظر گرفته می‌شود.
اگر مودی در پرداخت مالیات و عوارض تاخیر داشته باشد، موظف به پرداخت جریمه‌ای به میزان ۲ درصد در هر ماه نسبت به مالیات و عوارض پرداخت نشده است. - در صورت عدم ثبت نام در سامانه مالیات بر ارزش افزوده، مودی مالیاتی باید جریمه‌ای به میزان ۲ برابر مالیات متعلقه یا یک میلیون تومان بپردازد.
کتمان کردن درآمد یا کم‌تر نشان دادن درآمد حاصل از فروش یا بیشتر کردن عوارض ناشی از خرید یا استفاده از اسناد صوری یا ثبت معامله غیر به نام شخص و عکس آن با جریمه‌ای به میزان ۲ برابر مالیات متعلقه مواجه می‌شود. - کتمان کردن درآمد یا کم‌تر نشان دادن درآمد حاصل از فروش یا بیشتر کردن عوارض ناشی از خرید یا استفاده از اسناد صوری یا ثبت معامله غیر به نام شخص و عکس آن با جریمه‌ای به میزان ۲ برابر مالیات متعلقه مواجه می‌شود.
جدول جرایم مالیاتی
در این قسمت برای تکمیل اطلاعات شما، جدولی با تفکیک قسمت‌های مختلف برای انواع جرایم مالیاتی ارائه کرده‌ایم:
| نوع جریمه | میزان پرداختی جریمه | امکان بخشودگی |
| عدم ارائه صورت یا فهرست حقوق | معادل ۲ درصد حقوق پرداختنی | قابل بخشودگی با پرداخت اصل بدهی |
| عدم پرداخت مالیات در موعد مقرر شده | معادل ۵.۲ درصد مالیات برای هر ماه | قابل بخشودگی طبق بخش‌نامه‌های مقرر |
| عدم ارسال اظهارنامه برای مودیان مالیاتی | معادل ۱۰ درصد مالیات متعلقه | غیرقابل بخشودگی |
| عدم تسلیم ترازنامه و حساب سود و زیان یا عدم ارائه دفاتر | معادل ۲۰ درصد مالیات برای هر کدام | قابل بخشودگی با رعایت شرایط آن |
| مخفی‌سازی و کتمان درآمد یا هزینه‌های غیرواقعی و اسناد صوری | معادل ۳۰ درصد مالیات متعلقه | غیرقابل بخشودگی |
| عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی برای شرکت‌ها و صاحبان مشاغل | معادل ۳۰ درصد مالیات متعلقه | غیرقابل بخشودگی |
| جرایم مربوط به قانون مالیات بر ارزش افزوده | مطابق با قوانین | قابل بخشودگی با رعایت مواد قانون ارزش افزوده |
بخشودگی‌های جرایم مالیاتی
طبق ماده ۱۹۱ قانون مالیات‌های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش افزوده در راستای حمایت از مودیان خوش‌حساب و در شرایط خاص اقتصادی، امکان بخشودگی جرایم مالیاتی پیش‌بینی شده است.
این بخشودگی شامل معافیت تمام یا قسمتی از جریمه‌ها است که به درخواست مودی و با احراز شرایط مشخص از سوی سازمان امور مالیاتی اعطا می‌شود.
البته این امر منوط به تسویه اصل بدهی مالیاتی در بازه زمانی تعیین شده یا ارائه درخواست رسمی توسط مودی است. همچنین مطابق با قانون، تمام جرایم مالیاتی قابل بخشش هستند؛ مگر آن‌که طبق قوانین غیرقابل بخشش اعلام شوند. با این تفاسیر می‌توانیم شروط بخشودگی جرایم مالیاتی را در موارد زیر خلاصه کنیم:
- پرداخت اصل بدهی مالیاتی در موعد تعیین شده
- ارائه درخواست بخشودگی مودی به سازمان امور مالیاتی
- اثبات این‌که عدم انجام تکالیف مالیاتی خارج از اختیار مودی بوده
- احراز خوش‌حسابی مودی با توجه به سوابق مالیاتی
- تایید بخشودگی توسط سازمان امور مالیاتی
- جرم در گروه جرایم غیرقابل بخشش مالیاتی نباشد.
جرایم غیرقابل بخشش مالیاتی
با توجه به ماده ۱۹۱ قانون مالیات‌های مستقیم، تمام یا قسمتی از جرایم مقرر در این قانون در شرایطی خاص قابل بخشش است؛ اما برخی از جرایم مطابق با ماده ۱۹۲ همین قانون به دلیل ماهیت عمدی یا شدت تخلف از شمول بخشودگی خارج می‌شوند.
قانون‌گذار برای حفظ حقوق عمومی و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی، امکان بخشودگی در موارد مشخص شده‌ای را غیرممکن دانسته است. در همین راستا جرایم غیرقابل بخشش مالیاتی، طبق ماده ۱۹۲ قانون مالیات‌های مستقیم به قرار زیر هستند:
- جرایم ناشی از مخفی‌سازی و کتمان درآمدها در اظهارنامه مالیاتی
- جرایم ناشی از تغییر اسناد و اعلام هزینه‌های غیرواقعی در اظهارنامه مالیاتی
- جرایم ناشی از عدم تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیاتی در زمان ثبت نام اظهارنامه
شرایط تقسیط بدهی و بخشودگی جرایم مالیاتی در سال ۱۴۰۴
بر اساس آخرین مقررات ابلاغی در سال ۱۴۰۴ مودیان مالیاتی که امکان پرداخت بدهی را به صورت یک‌جا ندارند، می‌توانند درخواست تقسیط بدهی خود را به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند.
این تقسیط مستلزم ارائه تضمین معتبر و تصویب اداره امور مالیاتی مربوطه است. مودی در چنین شرایطی با پرداخت ۲۰ درصد مالیات متعلقه به صورت نقد می‌تواند مابقی را طبق اقساط تعیین شده در زمان و موعد مشخص به اداره مالیاتی پرداخت کند.
طبق آخرین بخش‌نامه بر اساس مواد ۱۶۷ و ۱۹۱ قوانین مقرر، مودیان تا یک سال از تاریخ اتمام مهلت تسلیم اظهارنامه مالیاتی یا سررسید پرداخت مالیات سال، موظف به ارائه درخواست تقسیط مالیات هستند.
البته در صورت تقسیط مالیات اگر مودی قسط‌های تعیین شده را در موعد‌های مقرر پرداخت نکند، کل بدهی مالیاتی به‌روز می‌شود و جریمه‌های دیرکرد نیز به آن تعلق می‌گیرد. در چنین شرایطی اداره مالیاتی از طریق صدور اجراییه می‌تواند برای وصول بدهی مودی اقدام کند.
همچنین در خصوص بخشودگی جرایم مالیاتی در سال ۱۴۰۴ طبق آخرین بخش‌نامه، مودیانی که در مهلت مقرر شده یعنی تا پایان بهمن ماه ۱۴۰۴ اصل بدهی خود را پرداخت کنند از بخشودگی جرایم مالیاتی بهره‌مند می‌شوند. میزان بخشودگی تعیین شده در آخرین بخش‌نامه اعلامی برای اشخاص حقیقی تا سقف ۵ میلیارد ریال و برای اشخاص حقوقی تا ۲۰ میلیارد ریال مشخص شده است. همچنین اختیار بخشودگی جرایم به مدیران کل، تفویض شده است.
نحوه پرداخت جریمه دیرکرد مالیات
جریمه دیرکرد مالیات به دلیل عدم پرداخت به موقع مالیات تعیین شده، اعمال می‌شود. این جریمه بر مبنای میزان مالیات پرداخت نشده و مدت تاخیر آن به صورت ماهانه ۲.۵ درصد محاسبه و به اصل بدهی اضافه می‌شود. شما می‌توانید برای پرداخت جریمه دیرکرد و اصل مالیات از طریق روش‌های زیر اقدام کنید:
- پرداخت از طریق سامانه مودیان: در صورت داشتن شناسه ۳۰ رقمی نسیم و قبض مالیات می‌توانید به آدرس my.tax.gov.ir مراجعه کنید و به صورت الکترونیکی پرداخت‌های مالیاتی خود را انجام دهید. استعلام‌گیری و پرداخت هر ۲ در این سایت امکان‌پذیر است و از طریق نام کاربری، رمز عبور و شناسه ۳۰ رقمی انجام می‌گیرد.
- درگاه ملی خدمات مالیات my.tax.gov.ir: سازمان امور مالیاتی با تاسیس این درگاه به تسهیل پرداخت قبوض مالیاتی کمک کرده است. شما می‌توانید به سامانه پرداخت قبض مالیاتی به آدرس payments.tax.gov.ir مراجعه کنید و با طی کردن مراحل آن، جریمه دیرکرد مالیات را بپردازید. متقاضی باید از قبل، قبض مالیاتی خود را دریافت کرده باشد. این کار در قسمت سایر خدمات مالیاتی و با کلیک روی صدور صورتحساب مالیاتی هم امکان‌پذیر است.
- پرداخت از طریق درگاه‌های پرداخت اینترنتی بانک‌ها: برخی از اپلیکیشن‌ها یا وب سایت‌های بانکی، امکان پرداخت قبوض مالیاتی را نیز فراهم کرده‌اند. با مراجعه به این سایت‌ها می‌توانید جریمه دیرکرد مالیات را پرداخت کنید.
- پرداخت به صورت حضوری: متقاضی می‌تواند به اداره مربوط به امور مالیات مراجعه کرده و اقدام به پرداخت جریمه دیرکرد مالیات یا مالیات متعلقه کند. این کار از طریق دستگاه‌های کارتخوان موجود یا به روش پرداخت با بارکد قبض مالیات، انجام می‌گیرد. همچنین در برخی موارد ادارات کل امور مالیاتی برای پرداخت، چک بانکی نیز قبول می‌کنند.
تخلفات در خصوص جرایم مالیاتی از جمله مسائلی است که بسیاری از افراد و مودیان با آن درگیر هستند. ما سعی کردیم در این صفحه تمامی ابعاد و تبعات این جرم را از ماهیت و انواع آن گرفته تا شرایط بخشودگی و نحوه تقسیط بدهی، همه را بررسی کنیم. همچنین در خصوص بخشودگی‌ها و جرایم غیرقابل بخشش و مالیات بر ارزش افزوده نیز اطلاعاتی را در اختیار شما قرار دادیم. در پایان نیز نحوه و روش‌های پرداخت جریمه دیرکرد مالیات را معرفی کردیم تا مودیان با آگاهی از حقوق و تکالیف خود کم‌تر در مواجه با آسیب‌های مالی و مالیاتی قرار بگیرند. امیدواریم که این مطالب از بهترین وکیل تهران به شما کمک کرده باشد.
