ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی چیست؟
در نظام حقوق کیفری ایران، برخی از افعال به دلیل تعارض آشکار با ارزش‌های دینی و موازین فقهی اسلامی با واکنش‌های شدید کیفری مواجه می‌شوند؛ به خصوص اعمال جنسی و تعرض به دیگران که ممنوع و حرام اعلام شده و قانون‌گذار آن را جرم‌انگاری کرده است. در این راستا لواط به عنوان یکی از جرائم حدی شناخته می‌شود که در ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی به طور صریح، تعریف و مجازات آن مشخص شده است.
لواط به روابط جنسی نامشروع میان ۲ مرد گفته می‌شود که از مصادیق بارز جرم حدی محسوب می‌شود. مطابق با ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی این عمل، فعل مجرمانه است و این ماده به تفکیک بین فاعل و مفعول این جرم و حدود مجازات‌های هر کدام می‌پردازد. البته چنین جرائمی برای اجرای حدود، نیازمند تحقق شرایط خاص و اثبات دقیق است.
در ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی که ناظر بر روابط جنسی میان ۲ مرد است به طور صریح، لواط را دخول اندام تناسلی مرد به اندازه ختنه‌گاه در دُبُر انسان مذکر تعریف کرده است. این تعریف مبنای قانون‌گذار در تعیین جرم و مجازات لواط قرار داده شده تا هیچ‌گونه ابهامی در شناسایی ارکان مادی جرم باقی نماند؛ با این توضیح که مجازات آن را نیز حدی می‌داند.
بنابراین تشخیص مجازات به عهده قاضی، منتفی است و آن‌چه در شرع مقرر شده باید اعمال شود. علاوه‌بر این ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی به تفکیک مجازات فاعل و مفعول پرداخته و حد لواط را نیز مشخص کرده است که می‌توانیم آن را به قرار زیر تعریف کنیم:
- حد لواط برای فاعل اعدام است در صورتی که عنف، اکراه یا شرایط احصان را داشته باشد؛ در غیر این صورت به ۱۰۰ ضربه شلاق محکوم می‌شود.
حد لواط برای مفعول با وجود یا عدم وجود احصان، اعدام است. - از طرفی در این ماده قانونی، موارد دیگری نیز پیش‌بینی و در قالب تبصره تعریف شده است؛ مانند این‌که اگر فاعل غیرمسلمان و مفعول مسلمان باشد، فاعل اعدام می‌شود. در متون ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی، منظور از احصان این است که مرد عاقل و بالغ بوده و همسر دائمی و بالغ داشته باشد و بتواند هر موقع که بخواهد با او رابطه جنسی برقرار کند. با این تفاسیر، این ماده قانونی لواط را با صراحت مشخص کرده و در تفاسیر و تبصره‌های آن به تفکیک جرائم و مجازات‌ها پرداخته است.
تفسیر ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی
در ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی، توجه به ارکان تشکیل دهنده جرم لواط شامل رکن مادی، معنوی و قانونی اهمیت دارد. در واقع لواط و رکن مادی این جرم زمانی محقق می‌شود که رابطه جنسی و دخول به اندازه و حدود تعیین شده، صورت گیرد و در شرایطی که کم‌تر باشد یا فقط تماس بدنی بدون دخول اتفاق افتد، این رفتار ممکن است تحت عناوینی چون تفخیذ یا روابط نامشروع تعریف شده و مشمول این ماده نشوند.
همچنین وجود قصد و اراده آگاهانه برای ارتکاب این عمل ضرورت دارد؛ به این معنا که اگر یکی از طرفین در حالت بیهوشی، اجبار یا تهدید باشد، رکن معنوی این جرم مخدوش است و مجازات برای شخص اکراه شده منتفی می‌شود.
از لحاظ اثبات جرم نیز شرایط سخت‌گیرانه‌ای در فقه و قانون برای اجرای مجازات حدی در نظر گرفته شده است. این شرایط باید دقیق و غیرقابل تردید و شبهه باشند تا منجر به تضییع حقوق متهم نشود. همچنین قانون‌گذار در این ماده قانونی، مجازات فاعل و مفعول را مشخص کرده و در شرایطی خاص مانند اجبار، موضوع را از شمول حد خارج و مجازات تعزیری را جایگزین کرده است.
بنابراین می‌توان گفت که قانون‌گذار تاثیر گرایش جنسی یا انگیزه ارتکاب جرم را در مجازات کیفری، چندان دخیل نمی‌داند و تمرکز بیشتری بر انجام فعل مجرمانه داشته است.
ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی شامل چه جرائمی است؟
با این‌که ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی تنها ناظر به جرم لواط است؛ اما از لحاظ عملی چندین عنوان کیفری دیگر را در برمی‌گیرد. اولین جرم مستقیم و صریح همان فعل لواط به معنای رابطه جنسی ۲ مرد با یکدیگر است که با احراز شرایط قانونی، مشمول مجازات حدی اعدام می‌شود.
به‌غیر از آن جرایم دیگری مانند تفخیذ، تقبیل شهوانی، روابط نامشروع یا تماس بدنی با قصد لذت میان ۲ مرد نیز در شرایطی که مشمول ماده ۲۳۴ نباشند، جزو جرایم تعزیری و منافی عفت میان مردان شناخته می‌شود. بنابراین قانون‌گذار طبق قواعد عمومی و قانون مجازات اسلامی، این اعمال را با احراز شرایط قانونی به عنوان عمل مجرمانه مجازات می‌کند.
شرایط اعمال ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی
ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی قوانین جدی و سنگینی در خصوص جرائم جنسی هم‌جنس گرایانه بین ۲ مرد، وضع کرده و هم برای فاعل و هم مفعول، مجازات اعدام در نظر گرفته است. البته در این شرایط ممکن است فاعل اعدام نشده و تنها به شلاق محکوم شود؛ اما مفعول در هر حال اعدام می‌شود. با همه این تفاسیر، اعمال مجازات‌ها مستلزم وجود شرایط دقیق، قطعی و غیرقابل تردید است.
در واقع از آن‌جا که مجازات این ماده حدی و غیرقابل تخفیف مقرر شده، قانون‌گذار شرایط محدود کننده‌ای برای اثبات جرم لواط در نظر گرفته است. در ادامه به بررسی شرایط قانونی اعمال ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی می‌پردازیم:
- مطابق با این ماده در جرم لواط، دخول باید به اندازه ختنه‌گاه و نه کم‌تر باشد. در واقع در صورتی که حدود مشخص شده برای دخول کامل محرز نبود یا دخول انجام نشده باشد، جرم ارتکابی لواط شناخته نمی‌شود؛ بلکه مطابق با استثنائات همین ماده، تفخیذ است. این شرط برای اعدام فاعل هم باید لحاظ شود.
- از دیگر شروط اعمال ماده ۲۳۴ و اعدام فاعل این است که عمل لواط را به عنف، اکراه یا اجبار با دیگری انجام داده باشد؛ یعنی وقتی به زور و بدون رضایت انجام شود، حکم فاعل اعدام است. در ارتکاب جرم لواط فاعل باید محصن باشد و این از قواعد اعمال ماده ۲۳۴ و حکم اعدام است؛ به این معنا که مرد عاقل و بالغ بوده، همسر دائمی داشته و همچنین امکان رابطه جنسی با او را داشته باشد؛ در غیر این صورت مجازات فاعل به ۱۰۰ ضربه شلاق کاهش می‌یابد.
- قانون‌گذار برای مفعول در عمل لواط قوانین سخت‌گیرانه‌تری اعمال کرده و در هر صورت، خواه محصن باشد یا غیرمحصن، صرف تحقق دخول و رضایت وی را برای اعدام و اعمال این ماده کافی می‌داند.
- از دیگر شرایط اعمال ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی این است که شرایط اجرای حد به طور کامل احراز شود. در صورت عدم اثبات جرم لواط یا وجود شبهه، مجازات حد جاری نمی‌شود.
- یکی از ادله اثبات جرم لواط و پیش نیاز اعمال این ماده قانونی هم ادله اثبات آن است. در واقع فاعل یا مفعول هر کدام باید ۴ بار اقرار صریح به انجام عمل مجرمانه و لواط کرده باشند؛ حتی اگر یکی از اقرارها پس گرفته شود یا اقرار کم‌تر از ۴ بار باشد، موجب اعدام نشده و ۳۱ تا ۷۴ ضربه شلاق تعزیری خواهد داشت.
- از دیگر شرایط اعمال ماده ۲۳۴ شهادت ۴ مرد در دادگاه است؛ در شرایطی که این عمل را مشاهده کرده باشند. چنان‌چه کم‌تر از ۴ مرد شهادت دهند، لواط اثبات نمی‌شود و شهود به حد قذف محکوم می‌شوند.
- ماده ۲۳۴ و امکان مجازات فاعل و مفعول با استناد به علم قاضی نیز امکان‌پذیر می‌شود. البته در چنین شرایطی به خصوص در جرائم حدی، علم قاضی باید منطبق با ضوابط شرعی، بسیار دقیق و غیرقابل تردید باشد. مواردی نظیر استناد به آزمایش پزشکی قانونی یا دیگر قرائن و شواهد در این امر به قاضی کمک می‌کند.
ارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاینارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاین
استثنائات ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی
با این‌که ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی جرم لواط را از جرائم حدی بسیار سنگین تلقی می‌کند که مجازات اعدام را نیز در پی دارد؛ اما این ماده و تبصره‌های آن شامل استثنائاتی مهم است که می‌تواند مانع از اجرای حد یا موجب تخفیف مجازات شود.
از مهم‌ترین استثنائات این ماده زمانی است که رفتار جنسی میان ۲ مرد، فاقد شرط دخول باشد و از مصادیق لواط محسوب نشود یا زمانی که پس از ارتکاب جرم و قبل از اجرای حد، مرتکب توبه کند؛ به خصوص اگر اثبات جرم از طریق اقرار شخص باشد. در چنین شرایطی توبه صادقانه می‌تواند سبب سقوط مجازات شود. در ادامه به مهم‌ترین استثنائات ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی، اشاره کرده‌ایم:
- اگر در روابط جنسی میان ۲ مرد، دخول انجام نشود یا به اندازه ختنه‌گاه نباشد یا کم‌تر از آن باشد، این ماده اعمال نمی‌شود. در چنین شرایطی جرم، تفخیذ شناخته شده و حد فاعل و مفعول شلاق است. قانون‌گذار در توضیح تفخیذ به انجام اعمالی نظیر بوسیدن یا ملامسه یا قرار گرفتن بدن‌ها روی یکدیگر با نیت شهوانی و به قصد لذت بردن اشاره کرده و این اعمال را مشمول مجازات تعزیری درجه ۶ و مستحق ۳۱ تا ۷۴ ضربه شلاق می‌داند.
- در شرایطی که مرتکب، پیش از اجرای حد و پس از اثبات جرم توبه کند، چنان‌چه صداقت و پشیمانی او برای قاضی محرز شود، اجرای حد متوقف می‌شود. در چنین شرایطی تقاضای عفو یا تخفیف از مراجع عالی یا مقام رهبری، قابل طرح است. البته مرتکب با انجام عمل مجرمانه لواط به عنف، اکراه یا با اغفال بزه دیده در صورت توبه و با توقف حد لواط به حبس یا شلاق تعزیری درجه ۶ یا هر ۲ محکوم می‌شود.
نکات حقوقی ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی
شناخت دقیق مفاهیم، شرایط و استثنائات ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی از سوء‌برداشت‌هایی که منجر به صدور احکام خلاف شرع و قانون یا تضییع حقوق متهمان می‌شود، جلوگیری می‌کند. به همین دلیل تسلط بر جزئیات این ماده در تحقق عدالت کیفری بسیار اهمیت دارد. در این قسمت ما مهم‌ترین نکات حقوقی پیرامون این مبحث را با شما مرور می‌کنیم:
- وجود شبهه در تحقق لواط، امکان سقوط مجازات را فراهم می‌کند.
- چنان‌چه فاعل و مفعول نابالغ باشند به مجازات اعدام محکوم نمی‌شوند.
- لواط در شرایطی موجب قتل می‌شود که فاعل و مفعول عاقل، بالغ و مختار باشند.
- در صورت توبه مرتکب لواط قبل از اجرای حد، امکان سقوط مجازات وجود دارد.
- چنان‌چه مفعول با اکراه، عمل لواط را انجام نداده باشد به شلاق تعزیری محکوم می‌شود.
- در جرم لواط مفعول در هر حال اعدام می‌شود؛ مگر این‌که ثابت شود اکراه شده و تمایلی به انجام لواط نداشته است.
- اگر مرد بالغ و عاقل با پسر نابالغ لواط کند به دلیل این‌که به شدت از نگاه شرعی منفور است به اعدام محکوم می‌شود.
با توجه به آن‌چه گفته شد، ماده ۲۳۴ قانون مجازات اسلامی از مواد مهم پیش‌بینی شده در نظام حقوق کیفری ایران است که می‌تواند با مجازات سخت‌گیرانه حدی اعدام به مرگ مرتکب ختم شود. ما در این صفحه سعی کردیم جنبه‌های مختلف این ماده را بررسی کنیم. از شرایط تحقق جرم و مجازات‌های مقرر برای فاعل و مفعول گرفته تا استثنائات مهمی چون تفخیذ، توبه، علم قاضی و شهادت شهود که می‌تواند مجازات‌ها را متوقف کند. همچنین در خصوص جرائم مرتبط با این ماده و نکات حقوقی پیرامون این مبحث اطلاعاتی را در اختیار شما قرار دادیم. امیدواریم که این مطالب مفید واقع شده باشد.
