تعریف جرم جاسوسی
هر نوع ارتباط با دولت‌های متخاصم، جاسوسی و اقدام علیه امنیّت ملی است. جرم جاسوسی در طبقه اول جرایم علیه امنیّت ملی قرار دارد زیرا تمامیت سرزمینی، استقلال و بنیان حکومت را به خطر انداخته و باعث افشاء اطلاعات محرمانه می‌گردد.
به عبارتی جاسوسی یعنی دادن اطلاعات محرمانه و مدارک طبقه‌بندی شده به اشخاصی که نباید آنها را در اختیار داشته و برملا شدن آن بر ضد مصلحت کشور و امنیت ملی بوده و افشاء آن صدمات جبران‌ناپذیری را به نظام، امنیت، سیاست ملی و حتی شخصیت‌های خاص وارد می‌نماید.
جرم جاسوسی از مصادیق بارز جرایم علیه امنیت ملی است که به‌صورت سازمان یافته و فرا ملی می‌باشد زیرا با ارتکاب آن اطلاعات حیاتی کشور در امور نظامی، امنیتی و سیاسی در اختیار کشورهای دیگر قرار می‌گیرد.
در جرم جاسوسی لازم نیست حتما تسلیم اسناد و ارائه اطلاعات به عنصر خارجی مطرح شود، بلکه همین‌که اطلاعات محرمانه در اختیار اشخاصی که حق دسترسی ندارند قرار بگیرد، جاسوسی است .
جاسوسی غالبا فراملیتی بوده و توسط بیگانگان و مزدوران داخلی صورت می‌پذیرد. جاسوسی الزاما برای منابع خارجی تعریف نشده چه‌بسا فرد جاسوس اسناد، مدارک و اطلاعات حیطه‌بندی شده را در اختیار افرادی در داخل قرار دهد.
ارکان جرم جاسوسی
جرم جاسوسی رکن قانونی، رکن مادی و رکن روانی دارد. که به صورت کلی رکن مادی همان رکن انجام شده این جرم است و رکن روانی بحث در تاثیرات این جرم دارد!
عناصر و شروط تحقق جرم جاسوسی
به‌منظور محقق شدن جرم جاسوس، باید جرم انتسابی دارای ارکان فوق بوده و کمبود یکی از آنها موجب محقق نشدن جرم جاسوسی خواهد بود.
- عنصر قانونی: بنا به مواد ۵۰۱ ، ۵۰۲ ، ۵۰۳ و ۵۰۵ قانون مجازات اسلامی، هر شخص که اسرار، مدارک، نقشه‌ها و یا اسناد و تصمیم گیری‌ها در خصوص امور سیاسی داخلی و خارجی کشور را با علم و عمداً در اختیار اشخاص فاقد صلاحیت قرار داده یا به نحوی آنها را مطلع نماید که جاسوسی محسوب شود، با نگرش به کیفیت و مراتب جرم به یک تا ده سال حبس محکوم می‌شود.
- عنصر مادی : یعنی دست‌یابی بدون مجوز به اطلاعات حیطه‌بندی شده و در اختیار قرار دادن آنها به اشخاصی که صلاحیت قانونی ندارند
- عنصر معنوی : عنصر معنوی یعنی آکاهی فرد به این موضوع که مدارک و اطلاعات مذکور حیطه‌بندی شده‌اند و ثانیا شخص تحویل گیرنده‌ی آنها نیز فاقد صلاحیت دسترسی می‌باشد.
مصادیق جرم جاسوسی
- متهم به جاسوسی اطلاعات را با موفقیت در اختیار اشخاص غیرمجاز قرار دهد. که موجب تشدید مجازات گردیده و مرتکب به دو تا ده سال حبس محکوم می‌گردد.
- متهم به جاسوسی از در اختیار قرار دادن اطلاعات به اشخاص غیرمجاز ناکام بماند. که به یک تا پنج سال حبس محکوم خواهد گردید .
- ورود بدون مجوز به اماکن ممنوعه به‌منظور جمع‌آوری اطلاعات
- بی‌احتیاطی و سهل‌انگاری در حفاظت از اطلاعات طبقه‌بندی شده
- اقدام به جاسوسی برای دول بیگانه به زیان دولت بیگانه‌ی دیگر
- مخفی نمودن جاسوسان یا معرفی جاسوس به بیگانگان
تبصره : هر کس بدون اقدام به جاسوسی و یا اختفاء جاسوسان، اشخاصی را به هر نحو ممکن شناسایی و استخدام نموده باشد و از آنها به‌منظور جاسوسی بر علیه امنیت ملی کشور، به دول متخاصم و یا بیگانه معرفی نماید، به شش ماه تا دو سال حبس محکوم می‌گردد.
ارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاین
ارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاین
مجازات جاسوسی در قانون
به صورت کلی مجازات جاسوسی در قانون مطابق مواد قانونی زیر مورد بررسی قرار می‌گیرد:
- ماده ۵۰۳، ورود غیر مجاز به اماکن ممنوعه برای بدست آوردن اطلاعات مستوجب حبس تعزیری از شش ماه تا سه سال می‌گردد.
- به‌استناد ماده ۵۰۵، گردآوری اطلاعات طبقه‌بندی شده مستوجب حبس از دو تا ده سال و در غیر این‌حالت به حبس از یک تا پنج سال متهم می‌گردد. و چنان‌چه موفق به در اختیار قرار دادن اطلاعات به دیگران گردد، مجازات تشدید شده و در این حالت متهم به دو تا ده سال حبس محکوم خواهد گردید.
- به‌استناد ماده ۵۰۶، بی‌احتیاطی در حفاظت از اطلاعات طبقه‌بندی شده موجب حبس از یک تا شش ماه محکوم می‌گردد.
- به‌استناد ماده ۵۱۰، مخفی نمودن جاسوسان یا معرفی آنها به کشورهای غیر موجب حبس از شش ماه تا سه سال محکوم می‌گردد.
- به‌استناد ماده ۵۰۲، اقدام به جاسوسی به نفع دولت بیگانه و به ضرر دولت بیگانه دیگری مستوجب حبس از یک تا پنج سال محکوم خواهد گردید .
- مجازات اعدام، به‌عنوان شدیدترین میزان مجازات برای جاسوسان و زندان از یک ماه تا ده سال به‌عنوان حداقل مجازات در ماده ۵۰۸ قانون در نظر گرفته شده.
مجازات جرم جاسوسی در قانون مجازات اسلامی
مجازات جرم جاسوسی به‌استناد ماده ۵۰۱، یک تا ده سال زندان است. تعیین مقدار حبس با توجه به کیفیت و مراتب جرم در حوزه اختیارات قاضی است.
مجازات جاسوسی در نیروهای مسلح
به‌استناد ماده ۲۶ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح، هر نظامی که اسناد، مدارک، اطلاعات طبقه‌بندی شده و سایر موارد مرتبط را در اختیار افراد فاقد صلاحیت دسترسی قرار داده یا از مفاد آن به هر نحو به ایشان اطلاع دهد به شرح ذیل محکوم می‌گردد:
- اسناد و مدارک خیلی محرمانه حبس از سه ماه تا یک سال.
- اسناد و مدارک فوق سری حبس از دوتا ده سال.
- اسناد و مدارک بکلی سری حبس از سه تا پانزده سال.
همچنین مطابق ماده ۲۴ از قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح
- هر نظامی که اسناد و هر نوع مدرک که ارزش اطلاعاتی دارد را در اختیار دشمن و یا بیگانگان قرار دهد و این امر برای عملیات نظامی یا امنیت تأسیسات دفاعی کشور و غیره مضر باشد، به مجازات محارب محکوم خواهد شد.
- هر نظامی که اسناد و هر نوع مدرکی را برای دشمن جمع‌آوری کرده اما موفق به تحویل آن نشود، به حبس از سه تا پانزده سال محکوم می‌گردد.
- هر فرد نظامی که اسرار نظامی، امنیتی، سیاسی، اقتصادی و یا صنعتی نیروهای مسلح را به دشمنان داخلی یا خارجی منابع آنان تحویل نموده و یا از مفاد آن آگاه سازد، به مجازات محارب محکوم خواهد شد.
- هر نظامی که برای کسب اسناد یا اطلاعات طبقه‌بندی شده، به نفع دشمن به محل نگهداری اسناد داخل شود، به حبس از دو تا ده سال محکوم می‌گردد.
تبصره: هر فردی که در جرم جاسوسی با افراد نظامی مشارکت نماید، در دادگاه نظامی محاکمه و به همان مجازاتی که برای نظامیان مقرر است محکوم می‌شود.
مجازات جاسوسی علیه نظام و امنیت ملی
به‌استناد ماده ۵۱۰، هر کس به نیت ایجاد اختلال در امنیت ملی یا کمک به دشمن، جاسوسانی را که مأمور به وارد کردن هر نوع صدمه به کشور بوده‌اند را شناخته و مخفی نماید یا سبب اختفای آنها گردد به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم می‌شود.
مجازات جاسوسی اینترنتی
به‌استناد ماده ۳ قانون جرایم رایانه‌ای، هر شخصی که به نیت دسترسی به داده‌های سری درگاه های امنیتی سامانه‌های مخابراتی یا رایانه‌ای را نقض کند، به حبس از شش ماه تا دو سال یا جزای نقدی از ده میلیون ریال تا چهل میلیون ریال و یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
به‌استناد ماده ۴ قانون فوق، هر فردی به نیت دسترسی به داده های سری موضوع ماده (۳)، تدابیر امنیتی سامانه‌های مخابراتی یا رایانه‌ای را نقض کند، به حبس از شش ماه تا دو سال یا جزای نقدی از هشتاد و دو میلیون و پانصد هزار ریال تا پانصد میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
به‌استناد ماده ۵ قانون جرایم رایانه‌ای، اگر ماموران دولت که مسئول محافظت از داده‌های سری مقرر در ماده (۳) هستند و در این خصوص آموزش دیده‌اند بر اثر بی‌احتیاطی، بی‌دقتی یا عدم رعایت تدابیر امنیتی مربوطه باعث دسترسی اشخاص فاقد صلاحیت به این اطلاعات و سامانه‌ها شوند، به حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال یا جزای نقدی از پنجاه میلیون ریال تا سیصد و سی میلیون ریال یا هر دو مجازات و انفصال از خدمت از شش ماه تا دو سال محکوم خواهند شد.
مجازات تهمت جاسوسی
مجازات تهمت جاسوسی مشابه مجازات تهمت می‌باشد. هر نوع تهمتی باید به اثبات برسد در غیر این‌صورت برای شخص وارد کننده تهمت موجب پیگرد قانونی می‌گردد.
در خصوص اتهام جاسوسی با توجه به حساسیت موضوع، مرتبط با محتویات پرونده، قضات دادگاه انقلاب در این خصوص تصمیم‌گیری خواهند نمود. یکی از احکام صادره در این خصوص برای مرتکب، مجازات حبس از ۱ ماه تا ۶ ماه یا ۷۴ ضربه شلاق یا هر دو مجازات می‌باشد.
مجازات وسایل جاسوسی
رواج وسایل شنود و دوربین مخفی و غیره امنیت روانی جامعه را به‌خطر انداخته و تجاوز به حریم خصوصی افراد است صرفا خرید و فروش این وسایل جرم نیست و قانون صریحی دراین‌باره نداریم ولی چنان‌چه همراه داشتن این وسایل و خرید و فروش آنها وسیله‌ای برای اثبات جرم دیگری مثل عکس‌برداری با دوربین‌های مخفی از اماکن ممنوعه که موضوع ماده ۵۰۳ قانون است، باشد، جرم محسوب شده و مرتبط با پرونده‌ی جاسوسی به‌آن رسیدگی می‌گردد. همچنین اگر نیت مجرمانه‌ای مثل تقابل با نظام کشور برآن متصور باشد
طبق ماده ۶۶۴ قانون، هرکس عمدا برای ارتکاب جرم اقدام به تهیه هر نوع وسیله‌ای نماید، به حبس از سه ماه تا یک سال و ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد. اما به طور کلی در این مورد خلاء قانونی وجود دارد.
مجازات معاونت در جرم جاسوسی
برابر تبصره ۲ ماده ۲۴ قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح مصوب ۱۳۸۲، معاونت در جرم جاسوسی و یا اختفا و پناه دادن به جاسوس جرم می‌باشد و مرتکب آن مشابه مجرمان اصلی نظامی در دادگاه‌های نظامی محاکمه و در مواردی که مجازات جرم جاسوس، مجازات محارب و یا اعدام است به حبس از۳ سال تا ۱۵سال محکوم می‌شود.
در چه صورتی مجازات جاسوسی اعدام است؟
مجازات جاسوسی در بسیاری از کشورها اعدام می‌باشد. مجازات جاسوسی برای افرادی که به‌دلیل جاسوسی برای دشمنان کشور، اطلاعات محرمانه، اسرار دفاعی و اقتصادی، اطلاعات مربوط به امنیت کشور و غیره به‌دست آورده‌اند، ممکن است به اعدام منجر شود.
جرم جاسوسی در صلاحیت کدام دادگاه است؟
مرجع قضایی صالح برای رسیدگی به جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی، تبانی و اجتماع علیه جمهوری اسلامی ایران، محاربه و فساد فی‌الارض، اقدام مسلحانه یا آتش‌سوزی، تخریب و از بین بردن اموال به منظور مقابله با نظام و بغی، در صلاحیت دادگاه انقلاب است .
نحوه رسیدگی به جرم جاسوسی
ابتدا شاکی در سامانه‌ی ثنا و دفتر خدمات قضایی اقدام به ثبت شکایت می‌نماید. سپس مفاد شکایت به دادسرای انقلاب ارسال می‌گردد. دادسرا پرونده‌ای با عنوان اقدام علیه امنیت ملی تشکیل و اقدام به تحقیق و بررسی ادله و شکایت می‌نماید. پس از بررسی اتهام، جرم و دفاع متهم، در صورت اثبات جرم، قرار جلب به دادرسی و صدور کیفرخواست توسط دادستان انجام شده و پرونده برای صدور رای به دادگاه انقلاب ارسال می‌گردد.
نکات حقوقی و توصیه‌های مهم جرم جاسوسی
- خرید و فروش و نگهداری وسایل شنود و تصویربرداری ذاتا جرم نیست مگر اینکه برای ارتکاب جرم استفاده شود.
- رسیدگی به جرم جاسوسی در صلاحیت دادگاه انقلاب است.
- جاسوسی بر ضد امنیت ملی در حکم محارب و افساد فی‌الارض بوده و موجب حکم اعدام می‌باشد.
- جرم جاسوسی افراد نظامی بدلیل موقعیت شغلی و دسترسی بیشتر به اطلاعات نسبت به افراد عادی، بیشتر می‌باشد.
- هر نوع ارتباط با دولت‌های متخاصم جاسوسی محسوب می‌گردد.
ما در مطالب این صفحه در رابطه با جرم جاسوسی و مجازات این جرم طبق قوانین ایران سخن گفتیم و اطلاعات مفیدی به شما عزیزان ارائه نمودیم، در صورت تمایل می‌توانید از مشاوره و تجربیات بهترین وکیل جرایم امنیتی تهران، استفاده کنید.