جرم گران فروشی چیست؟
گران فروشی یکی از معضلات اقتصادی و اجتماعی است که می‌تواند اعتماد عمومی نسبت به نظام بازار را خدشه‌دار کند. زمانی که فروشندگان، کالا یا خدمات خود را با قیمتی فراتر از نرخ مصوب یا قیمت واقعی بازار یا قیمت‌های تعیین شده توسط مراجع قانونی عرضه می‌کنند، توازن اقتصادی جامعه برهم می‌خورد. این امر به وضوح فشار بیشتری بر مصرف کنندگان به ویژه اقشار آسیب‌پذیر اعمال می‌کند. ضمن این‌که قدرت خرید مردم کاهش و تورم افزایش می‌یابد و نارضایتی‌های عمومی بیشتر می‌شود.
در قانون تعزیرات حکومتی جمهوری اسلامی به جرم گران فروشی اشاره شده و آن را از جرائم اقتصادی می‌داند. همچنین ماده ۵۷ همین قانون، گران فروشی را به معنای فروش کالا یا ارائه خدمات به قیمتی بالاتر از نرخ مصوب یا قیمت متعارف بازار یا بهایی بیشتر از قیمت تعیین شده توسط مراجع قضایی و رسمی تعریف می‌کند. این عمل، تخلف محسوب می‌شود و مشمول مقررات تعزیرات حکومتی با مجازات‌های آن قرار می‌گیرد.
با توجه به آثار زیان‌بار گران فروشی، قانون تعزیرات و قانون نظام صنفی، مجازات و جریمه‌های سنگینی را برای کاسبان یا دارندگان جواز و پروانه کسب یا دیگر واحدهای صنفی مرتکب این جرم، پیش‌بینی کرده است. به همین دلیل نهادهای بسیاری جهت حمایت از مصرف کنندگان به شناسایی، رسیدگی و اعمال مجازات متخلفان در این خصوص می‌پردازند.
مثال گران فروشی
فرض کنید نرخ مصوب هر کیلوگرم برنج ۲۰۰ هزار تومان اعلام شده باشد؛ اما فروشنده‌ای آن را با قیمت ۳۰۰ هزار تومان عرضه کند. این عمل طبق قانون تعزیرات حکومتی مصداق روشن گران فروشی است.
در چنین شرایطی فروشنده، مرتکب تخلف اقتصادی و گران فروشی شده و مستحق اعمال مجازات است. قانون‌گذار به ویژه در فروش کالاها و ارائه خدمات اساسی که نیاز اصلی جامعه است، حساسیت و سخت‌گیری بیشتری نشان می‌دهد.
گاهی نیز گران فروشی در ارائه خدمات مصداق پیدا می‌کند؛ برای مثال یک تعمیرکار لوازم خانگی برای تعویض یک قطعه ساده ماشین لباسشویی، مبلغی فراتر از نرخ عرفی بازار مطالبه کند.
از آن‌جا که برای بسیاری از خدمات هم نرخ رسمی پیش‌بینی شده است، مطالبه مبالغ غیرمتعارف تخلف از ضوابط صنفی محسوب شده و طبق مقررات، مشمول عنوان گران فروشی می‌شود.
مصادیق گران فروشی
تعدی از حدود متعارف سود و عرضه کالا یا خدمات با بهایی فاحش و غیرقابل توجیه در قیاس با هزینه‌های تولید، توزیع و نرخ‌های رایج بازار، از بارزترین مصادیق گرانفروشی محسوب می‌گردد.
این عمل که اخلال در نظام اقتصادی و تضییع حقوق مصرف‌کنندگان را به دنبال دارد، نه تنها موجب بی‌اعتمادی عمومی می‌گردد بلکه زمینه‌ساز سوداگری‌های نامشروع و ایجاد التهاب در بازار می‌شود.
لذا، تشخیص مصادیق دقیق گرانفروشی مستلزم بررسی کارشناسانه ساختار هزینه‌ها، شرایط عرضه و تقاضا و عرف حاکم بر معاملات در هر حوزه تخصصی می‌باشد تا از هرگونه اجحاف در حق خریداران ممانعت به عمل آید.
علاوه بر افزایش بی‌ضابطه قیمت‌ها، می‌توان به مواردی نظیر تقلیل غیرموجه کیفیت کالا یا خدمات در قبال حفظ یا افزایش بها، عرضه محصولات تاریخ‌مصرف‌گذشته یا فاقد استانداردهای لازم با قیمت کالای مرغوب و همچنین تحمیل هزینه‌های جانبی غیرضروری و غیرمنطقی به مشتریان اشاره نمود.
این اشکال پنهان گرانفروشی، هرچند ممکن است در نگاه نخست آشکار نباشد، اما در باطن امر، ارزش واقعی دریافتی توسط مصرف‌کننده را به نحو قابل توجهی کاهش داده و مصداقی از سوءاستفاده از وضعیت بازار و عدم رعایت انصاف در مبادلات تجاری تلقی می‌گردد که پیگرد قانونی را به دنبال خواهد داشت.
مجازات گران فروشی
مجازات گران فروشی در قوانین مقرر بر مبنای مقررات قانون تعزیرات حکومتی تنظیم شده است. این مجازات‌ها در ابتدا با اقداماتی مانند تذکر کتبی یا اخطار شروع می‌شود و اگر تخلف تکرار شده و ادامه داشته باشد یا گران فروشی به میزان قابل توجهی انجام گیرد، نهادهای نظارتی می‌توانند مجازات‌های شدیدتری اعمال کنند.
این مجازات‌ها گاهی ۲ برابر مبلغ گران فروشی و گاهی تا ۱۰ برابر آن مبلغ است. علاوه‌بر این در برخی موارد، مجازات‌هایی نظیر تعطیلی محل کسب یا محرومیت از فعالیت برای متخلف اعمال می‌شود. با این تفاسیر در ادامه به بررسی مجازات گران فروشی طبق قانون تعزیرات می‌پردازیم.
مجازات گران فروشی تا مبلغ ۲۰ هزار ریال
- مرتبه اول: تذکر کتبی و تشکیل پرونده
- مرتبه دوم: اخطار شدید، اخذ تعهد کتبی، ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف اول»
- مرتبه سوم: جریمه از ۵ هزار ریال تا ۵ برابر میزان گران فروشی، ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف دوم»
- مرتبه چهارم: جریمه از ۱۰ هزار ریال تا ۱۰ برابر میزان گران فروشی، قطع فعالیت‌ها و خدمات دولتی از یک تا ۶ ماه، ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف سوم»
- مرتبه پنجم: اخذ جریمه طبق مرتبه چهارم، تعطیلی موقت از یک تا ۶ ماه، نصب پارچه به عنوان گران فروش
- مرتبه ششم: تعطیلی و لغو پروانه واحد مذکور
مجازات گران فروشی از مبلغ بیش از ۲۰ هزار ریال تا مبلغ ۲۰۰ هزار ریال
- مرتبه اول: جریمه معادل مبلغ گران فروشی و اخطار کتبی
- مرتبه دوم: جریمه از یک تا ۲ برابر میزان گران فروشی، ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف اول»
- مرتبه سوم: جریمه از یک تا ۵ برابر میزان گران فروشی، اخطار قطع خدمات دولتی، ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف دوم»
- مرتبه چهارم: اخذ جریمه طبق مرتبه سوم، قطع خدمات دولتی از یک تا ۶ ماه، ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف سوم»
- مرتبه پنجم: اخذ جریمه طبق مرتبه سوم، تعطیلی موقت واحد از یک تا ۶ ماه، نصب پارچه به عنوان گران فروش
- مرتبه ششم: تعطیلی و لغو پروانه واحد مذکور
مجازات گران فروشی از مبلغ بیش از ۲۰۰ هزار ریال تا یک میلیون ریال
- مرتبه اول: جریمه از یک تا ۲ برابر میزان گران فروشی، اخذ تعهد کتبی، ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف اول»
- مرتبه دوم: جریمه از ۲ تا ۵ برابر میزان گران فروشی، قطع خدمات دولتی از یک تا ۶ ماه، ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف دوم»
- مرتبه سوم: اخذ جریمه طبق مرتبه دوم، تعطیلی موقت واحد از یک تا ۶ ماه، نصب پارچه به عنوان گران فروش، ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف سوم»
- مرتبه چهارم: اخذ جریمه طبق مرتبه دوم، تعطیلی و لغو پروانه واحد، لغو کارت بازرگانی
مجازات گران فروشی بیش از مبلغ یک میلیون ریال
- مرتبه اول: جریمه از ۲ تا ۵ برابر میزان گران فروشی، اخطار کتبی، ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف اول»
- مرتبه دوم: جریمه از ۵ تا ۸ برابر میزان گران فروشی، قطع خدمات دولتی از یک تا ۶ ماه، ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف دوم»
- مرتبه سوم: اخذ جریمه طبق مرتبه دوم، تعطیلی موقت واحد از یک تا ۶ ماه، نصب پارچه به عنوان گران فروش، ممهور کردن پروانه واحد به مهر «تخلف سوم»
- مرتبه چهارم: اخذ جریمه طبق مرتبه دوم، تعطیلی و لغو پروانه واحد، لغو کارت بازرگانی
جریمه گران فروشی
یکی از ضمانت‌های اجرایی قانونی برای مقابله با گران فروشی، تعیین جریمه نقدی است. این جریمه بسته به میزان گران فروشی، ارزش معامله و تعداد دفعات ارتکاب تخلف تعیین می‌شود. بر این اساس طبق آیین‌نامه‌ها و مقررات، جریمه گران فروشی به قرار زیر محاسبه می‌شود:
- مرتبه اول: جریمه معادل ۲ برابر مبلغ گران فروشی
- مرتبه دوم: جریمه معادل ۴ برابر مبلغ گران فروشی
- مرتبه سوم: جریمه معادل ۶ برابر مبلغ گران فروشی، نصب پارچه یا تابلو سر در محل کسب به عنوان متخلف صنفی به مدت ۲ هفته
- مرتبه چهارم: جریمه معادل ۸ برابر مبلغ گران فروشی، نصب پارچه یا تابلو سر در محل کسب به عنوان متخلف صنفی به مدت یک ماه
- مرتبه پنجم و مراتب بعدی: جریمه معادل ۱۰ برابر مبلغ گران فروشی، معلق کردن پروانه کسب متخلف و پلمپ محل کسب
گزارش گران فروشی
گزارش گران فروشی به جهت حمایت از حقوق مصرف کنندگان در بازار و مقابله با متخلفین، تاکید شده است. افراد می‌توانند با مشاهده تخلف، موضوع را به مراجع ذی‌ربط گزارش دهند تا پیگیری‌های لازم انجام گیرد. از روش‌های پیش‌بینی شده برای گزارش گران فروشی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- مراجعه حضوری: شاکی یا افراد دیگر برای گزارش تخلف گران فروشی می‌توانند به صورت حضوری به سازمان تعزیرات حکومتی یا اتحادیه‌های صنفی مراجعه کنند. در دست داشتن مستندات مربوط به تخلف باعث می‌شود شکایت و گزارش سریع‌تر، ثبت و پیگیری شود.
- تماس تلفنی: امکان تماس تلفنی از طریق سامانه‌های پیش‌بینی شده برای این تخلف نیز وجود دارد. شما میتوانید از طریق شماره ۱۳۵ به سازمان تعزیرات حکومتی یا از طریق شماره ۱۲۴ به نهاد صنعت، معدن و تجارت، گران فروشی را گزارش دهید.
- ثبت در سامانه: یکی دیگر از روش‌های گزارش یا ثبت شکایت گران فروشی مراجعه به سامانه‌های تعبیه شده برای این تخلف است. سایت خدمات الکترونیک سازمان تعزیرات حکومتی به آدرس tazirat135.ir و سامانه وزارت صنعت، معدن و تجارت به آدرس samt.124.ir و سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولید کنندگان به آدرس cppo.mimt.gov.ir برای گزارش گران فروشی پیش‌بینی شده‌اند.
ثبت شکایت گران فروشی اینترنتی
با توجه به این‌که در حال حاضر خدمات الکترونیکی افزایش یافته، ثبت شکایت گران فروشی نیز به صورت اینترنتی به عنوان یکی از روش‌های سریع و آسان، امکان‌پذیر است. بنابراین افراد می‌توانند بدون مراجعه حضوری به دفاتر تعزیرات یا اتحادیه‌ها از طریق سامانه‌های آنلاین، شکایت خود را ثبت کرده و روند رسیدگی را پیگیری کنند. برای ثبت شکایت اینترنتی مراحل زیر را دنبال کنید:
- وارد سامانه رسمی ثبت شکایت سازمان تعزیرات حکومتی به آدرس tazirat135.ir شوید.
- روی گزینه «ثبت شکواییه» کلیک کنید.
- اطلاعات درخواستی مانند نام کاربری و رمز عبور را وارد کنید. در این قسمت امکان ورود به پورتال شخصی در سایت از طریق سایت دولت من نیز وجود دارد. البته افرادی که حساب کاربری ندارند، ابتدا باید در سامانه ثبت نام کنند.
- بعد از آن روی گزینه «ثبت» در فیلد شکواییه کلیک کنید.
- از گزینه قبول رد شوید تا اطلاعات مربوط به استان، شهرستان و موضوع شکایت مشخص شود؛ روی «نوع کالا» کلیک کنید.
- بعد از آن صفحه‌ای باز می‌شود که باید اطلاعات درخواستی شامل اطلاعات شاکی و مدارک شکواییه را وارد کنید.
- بعد از اتمام این مرحله و بارگذاری مدارک با کلیک روی «ثبت شکواییه» شکایت شما ثبت می‌شود و قابل پیگیری است.
- برای شکایت از گران فروشی میتوانید در سامانه وزارت صنعت، معدن و تجارت یا سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولید کنندگان نیز ثبت اینترنتی داشته باشید. البته بهترین پیشنهاد ثبت در سامانه تعزیرات است؛ چراکه در نهایت سامانه‌های گفته شده نیز شکایات و گزارشات خود را به نهاد اصلی، یعنی تعزیرات حکومتی ارسال می‌کنند. مراحل ثبت در این ۲ سامانه نیز مشابه با سایت تعزیرات حکومتی است.
سامانه شکایت گران فروشی
در راستای تسهیل نظارت بر بازار و حمایت از حقوق مصرف کنندگان، ۳ سامانه اینترنتی اصلی برای ثبت شکایت گران فروشی راه‌اندازی شده است. افراد می‌توانند از این طریق در خصوص تخلفات اقتصادی از جمله گران فروشی، شکایات خود را به صورت اینترنتی ثبت کنند.
همچنین امکان دریافت کد رهگیری و پیگیری وضعیت شکایت نیز به صورت الکترونیکی وجود دارد. اولین سامانه سایت میز خدمات الکترونیک سازمان تعزیرات حکومتی به آدرس tazirat135.ir است.
علاوه‌بر این سامانه وزارت صنعت، معدن و تجارت به آدرس samt.124.ir و همچنین سامانه سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولید کنندگان نیز به آدرس cppo.mimt.gov.ir برای گزارش و ثبت شکایت گران فروشی راه‌اندازی شده است؛ با این توضیح که هر ۲ نهاد، گزارش‌های دریافتی خود را از گران فروشی به سازمان تعزیرات حکومتی اطلاع‌رسانی می‌کنند.
ارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاینارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاین
شماره تعزیرات برای گران فروشی
برای گزارش فوری گران فروشی میتوانید با سامانه‌های پاسخ‌گویی سازمان تعزیرات حکومتی و وزارت صنعت، معدن و تجارت تماس بگیرید. این شماره‌ها در راستای حمایت از حقوق مصرف کنندگان به صورت اختصاصی جهت گزارش از شکایت گران فروشی پیش‌بینی و تعبیه شده‌اند.
این شماره‌ها به صورت شبانه‌روزی فعال هستند و اپراتورهای آن به دریافت شکایات مردمی در حوزه‌های مختلف گران فروشی، کم فروشی و تخلفات صنفی می‌پردازند.
- شماره تماس تعزیرات حکومتی: ۱۳۵
- شماره تماس وزارت صنعت، معدن و تجارت: ۱۲۴
مدارک لازم برای شکایت از گران فروشی
برای این‌که شکایت از گران فروشی قابل بررسی و پیگیری قانونی باشد، ارائه مدارک معتبر و مستند ضروری است. این مدارک به مراجع ذی‌ربط کمک می‌کند تا صحت ادعای شاکی را بررسی کرده و در صورت احراز تخلف، اقدامات قانونی لازم را اعمال کنند. در این خصوص می‌توانیم لیست مدارک مورد نیاز برای شکایت از گران فروشی را به قرار زیر بدانیم:
- اقرارنامه در صورت وجود
- فاکتور رسمی یا قبض خرید
- تصویر کالا یا مستند ارائه شده برای خدمات
- مشخصات فروشنده شامل نام فروشگاه، نشانی و شماره تماس
- مستندات پرداخت مانند رسید بانکی یا رسید کارتخوان
- استشهادیه شهود در صورت تمایل و حضور برای شهادت
- هرگونه سند و مدرک دال بر گران فروشی مانند پیام، عکس، فیلم
نمونه شکایت گران فروشی به تعزیرات
برای دانلود، اینجا کلیک کنید.
نمونه لایحه دفاعیه گران فروشی
برای دانلود، اینجا کلیک کنید.
مراحل رسیدگی به شکایت گران فروشی
بعد از ثبت شکایت گران فروشی، سازمان تعزیرات حکومتی مراحل رسیدگی تا نتیجه نهایی را در فرایند مشخص با رعایت اصول دادرسی اداری انجام می‌دهد. این مراحل به قرار زیر هستند:
- ثبت شکایت: شاکی چه با مراجعه حضوری در سازمان تعزیرات و چه به صورت ثبت اینترنتی در یکی از سامانه‌های اعلامی، شکایت خود را ثبت می‌کند. تمامی گزارشات و شکایات بعد از ثبت به شعب بدوی سازمان تعزیرات، اطلاع‌رسانی یا ارجاع می‌شوند.
- بررسی اولیه: در بررسی‌های اولیه، شکایت ثبت شده از لحاظ اطلاعات و مدارک بررسی می‌شود. چنان‌چه شکایت ناقص باشد به شاکی اطلاع داده می‌شود تا ظرف مهلت مقرر، مدارک خود را تکمیل کند.
- تحقیقات میدانی: در این مرحله، بازرسان و ناظران سازمان به محل واحد صنفی مراجعه کرده و صحت ادعا را از طریق بازرسی، اخذ اظهارات فروشنده و مستندات موجود بررسی می‌کنند.
- احضار متهم: چنان‌چه ابهامی در پرونده وجود داشته یا دفاعیات فروشنده لازم باشد، سازمان متولی فروشنده را برای ارائه توضیحات احضار می‌کند.
- صدور قرار تامین: در پرونده‌های تعزیرات حکومتی در خصوص صدور قرار تامین، اختلاف نظر وجود دارد. با این حال صدور قرار تامین در غیر موارد مصرح در قانون برای شعب تعزیرات وجاهت قانونی ندارد.
- صدور رای در شعب بدوی تعزیرات حکومتی: بر اساس شواهد و مدارک جمع‌آوری شده، مقام مسئول تصمیم‌گیری می‌کند. در صورت تحقق تخلف گران فروشی بر اساس قوانین مقرر شده، محکومیت یا میزان جریمه صادر می‌شود.
- رسیدگی در شعب عالی تجدید نظر تعزیرات حکومتی: در صورت اعتراض، رسیدگی مجدد در شعب عالی سازمان تعزیرات حکومتی طبق ماده ۲۳ آیین‌نامه سازمان، انجام می‌گیرد.
- اجرای حکم: با قطعیت یافتن رای، اجرای حکم آغاز می‌شود. در این شرایط متخلف ملزم به پرداخت جریمه یا سایر دستورات قانونی است.
تفاوت گران فروشی و احتکار
گران فروشی و احتکار اگرچه هر ۲ از جرایم اقتصادی محسوب می‌شوند؛ اما از نظر ماهیت، شرایط وقوع و اثرات اقتصادی با هم متفاوت هستند. در واقع گران فروشی زمانی محقق می‌شود که فروشنده، کالا یا خدمات خود را بالاتر از قیمت رسمی یا عرفی بازار عرضه کند؛ یعنی عمل فروش انجام می‌شود ولی با قیمتی بیشتر که می‌تواند نظم بازار را برهم زند.
در مقابل جرم احتکار زمانی محقق می‌شود که شخصی، کالا را به صورت عمده به قصد گران فروشی یا اضرار به جامعه نگهداری می‌کند تا در نهایت با افزایش قیمت‌ها در موقع نیاز مردم، گران‌تر بفروشد. در واقع در این جرم عمل فروش انجام نمی‌گیرد و به‌جای آن، کالاهای ضروری مخفی و نگهداری می‌شوند.
آیا گران فروشی کلاهبرداری است؟
با این‌که شاید در نگاه عامه جرائمی نظیر کلاهبرداری و گران فروشی با یکدیگر مشابه باشند؛ اما در واقع این ۲ جرم تفاوت ماهوی دارند. گران فروشی به معنای عرضه کالا یا خدمات با قیمتی بالاتر از نرخ قانونی است و نوعی تخلف صنفی یا تعزیری محسوب می‌شود. در مقابل کلاهبرداری زمانی محقق می‌شود که متخلف برای فریب و بردن مال غیر به عمل متقلبانه دیگری، متوسل شود. بنابراین در کلاهبرداری عنصر فریب و قصد بردن مال غیر وجود دارد که در گران فروشی موضوعیت ندارد.
با توجه به آن‌چه گفته شد، گران فروشی فقط افزایش ناعادلانه قیمت‌ها در بازار نیست؛ بلکه می‌توان آن را ضربه‌ای جدی به اقتصاد بازار، رقابت سالم و اعتماد عمومی دانست. ما در این صفحه سعی کردیم ۰ تا ۱۰۰ گران فروشی را بررسی کنیم؛ از تعریف و مصادیقی که دارد گرفته تا نحوه گزارش و شکایت آن، معرفی سامانه‌های مرتبط، مدارک لازم و مراحل رسیدگی که همگی را به طور کامل شرح دادیم. همچنین از تفاوت این جرم با جرائمی مانند احتکار و کلاهبرداری نیز اطلاعاتی را با شما به اشتراک گذاشتیم. شما با آگاهی از این نکات میتوانید در مقابل چنین تخلفاتی بایستید و از حقوق قانونی خود دفاع کنید. در پایان امیدواریم که این مطالب از بهترین وکیل تهران مفید واقع شده باشد.
