جرم فیشینگ
در سال‌های اخیر با پیشرفت تکنولوژی‌های اینترنتی و رایانه‌ای، یکی از روش‌های ارتکاب کلاهبرداری یا سرقت با نام فیشینگ رایج شده است. فیشینگ به معنای فریب دادن افراد به منظور افشای اطلاعات حساس مانند نام کاربری، رمز عبور، شماره حساب بانکی و سایر داده‌های شخصی و مالی است. مجرمان سایبری در این شیوه با طراحی صفحات جعلی مشابه درگاه‌های بانکی یا سایت‌های به ظاهر معتبر، افراد را به وارد کردن اطلاعات ترغیب کرده و بعد از آن اقدام به کلاهبرداری، سرقت یا سوءاستفاده‌های دیگر می‌کنند.
جرم فیشینگ مطابق با قوانین کیفری به عنوان یکی از مصادیق بارز کلاهبرداری رایانه‌ای شناخته می‌شود و در گروه جرایم رایانه ای جدی قرار می‌گیرد که قانون‌گذار را وادار به تعیین مجازات‌های سنگین کرده است.
بر اساس مواد ۱۲ و ۱۳ قانون جرائم رایانه‌ای می‌توان جرم فیشینگ را تعریف کرد؛ با این توضیح که مرتکب به صورت غیرمجاز و غیرقانونی داده‌های متعلق به دیگران را می‌رباید. در چنین شرایطی مرتکب بر اساس شرایط و نوع جرم ارتکابی به مجازات حبس یا جزای نقدی یا هر ۲ محکوم می‌شود.
موارد و مصادیق جرم فیشینگ
جرم فیشینگ خلاف تصور عموم، فقط محدود به طراحی صفحات بانکی یا وبگاه‌ها یا اکانت‌های جعلی نیست. این جرم دارای مصادیق متعدد و متنوعی است که همگی تحت پوشش عنوان مجرمانه فیشینگ یا کلاهبرداری رایانه‌ای قرار می‌گیرند. آن‌چه در همه این مصادیق به عنوان عنصر مشترک شناخته می‌شود، فریب و اغفال افراد برای سوءاستفاده، کلاهبرداری از اطلاعات محرمانه یا مالی یا سرقت از حساب‌های افراد است. بر این اساس در این قسمت موارد و مصادیق جرم فیشینگ را معرفی می‌کنیم:
- فیشینگ از طریق درگاه‌های بانکی جعلی: این روش یکی از روش‌های متداول فیشینگ است که با طراحی صفحات پرداخت بانکی جعلی شبیه به درگاه‌های رسمی، اقدام به فریب کاربر و سرقت از اطلاعات کارت بانکی می‌کنند.
- فیشینگ از طریق ایمیل‌های شخصی: در این روش مرتکب از طریق ارسال ایمیل‌هایی با ظاهر رسمی یا اداری، کاربر را به کلیک روی لینک یا وارد کردن اطلاعات حساس ترغیب می‌کند.
- فیشینگ از طریق پیامک: ارسال پیامک حاوی لینک‌های مشکوک که به موجب آن اطلاعات بانک یا هویتی افراد را به دست آورده و از آن سوءاستفاده می‌کنند.
- فیشینگ از طریق وب سایت‌های جعلی: مجرمان سایبری با طراحی وب سایت‌های مشابه سایت‌های معتبر، اقدام به جمع‌آوری اطلاعات کاربران می‌کنند.
- فیشینگ از طریق کارتخوان‌های تقلبی: در این روش مجرم با استفاده از دستگاه‌های کارتخوان دستکاری شده یا تقلبی، اطلاعات بانکی افراد را می‌رباید.
- فیشینگ از طریق ربات‌های تلگرامی: برخی ربات‌های تلگرامی برای جرائم رایانه‌ای طراحی می‌شوند که ابزاری برای جمع‌آوری اطلاعات بانکی افراد است.
- فیشینگ از طریق چاپگرهای جعلی: مجرم در این روش با استفاده از چاپگرهای جعلی، رسیدهای ساختگی تولید کرده و کاربران را فریب می‌دهد.
- فیشینگ از طریق اپلیکیشن‌های موبایل: ساخت برنامه‌های موبایلی شبیه نرم‌افزارهای رسمی بانک‌ها یا فروشگاه‌ها از دیگر روش‌های رایج فیشینگ و سرقت اطلاعات کاربران است.
- فیشینگ از طریق حملات مهندسی اجتماعی: در این روش مرتکبین از طریق تماس‌های تلفنی، چت یا دیگر روش‌های ارتباطی سعی در فریب قربانیان دارند.
- فیشینگ از طریق اسکریپت‌های مخرب: در این جرم مهاجمان اطلاعات شخصی قربانیان را از طریق اسکریپت‌ها در قالب وب سایت‌های تقلبی یا ایمیل‌های جعلی به دست می‌آورند.
مجازات فیشینگ
ماده ۱۲ قانون جرائم رایانه‌ای ناظر بر افعالی است که طی آن افراد به طور غیرمجاز اقدام به دسترسی به داده‌های بانکی و مالی دیگران می‌کنند. طبق این ماده قانونی هر شخصی به منظور تحصیل وجه یا امتیاز برای خود یا دیگری به صورت غیرقانونی مرتکب سرقت داده‌های دیگری شود به جریمه نقدی از یک میلیون ریال تا ۲۰ میلیون ریال و در غیر این صورت به حبس از ۹۱ روز تا یک سال محکوم می‌شود. همچنین ممکن است مرتکب به جزای نقدی از ۵ تا ۲۰ میلیون ریال یا هر ۲ مجازات بر اساس نوع جرم ارتکابی، محکوم شود.
در خصوص مجازات جرم فیشینگ ماده ۱۳ قانون جرائم رایانه‌ای نیز به صراحت به موضوع جعل داده‌های رایانه‌ای و استفاده از آن‌ها اختصاص داده شده است.
بر این اساس مرتکبین که به صورت غیرقانونی از سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی سوءاستفاده کرده یا داده‌های رایانه واقعی را تغییر دهد یا محو یا متوقف کنند یا موجب اختلال در سیستم شوند و به واسطه آن مال یا منفعتی را برای خود یا دیگری تحصیل کنند، مشمول مجازات این ماده قانونی می‌شوند.
بر این اساس مرتکب به رد مال به صاحب آن، حبس از یک تا ۵ سال یا جریمه نقدی از ۲۰ تا یکصد میلیون ریال یا هر ۲ مجازات محکوم می‌شود. در صورت تمایل می توانید از دانش و مشاوره بهترین وکیل تهران استفاده کنید.
مجازات فیشینگ کارت بانکی
جرم فیشینگ کارت بانکی از رایج‌ترین جرائم سایبری و رایانه‌ای است که به قصد سرقت و کلاهبرداری از اطلاعات شخصی و بانکی افراد انجام می‌شود. هدف اصلی این فیشینگ، دسترسی به حساب‌های بانکی و برداشت از آن است که می‌تواند از طریق ایمیل‌های جعلی، پیام‌های فریبنده یا وب سایت‌های تقلبی انجام گیرد.
قانون‌گذار برای مقابله با این جرم و حفظ حقوق افراد، مجازات‌های سنگینی را در نظر گرفته است. در چنین مواردی مرتکبین علاوه‌بر بازگرداندن وجوه سرقت شده به صاحب مال به حبس و جزای نقدی نیز محکوم می‌شوند؛ ضمن این‌که در صورت تکرار جرم، مجازات‌ها به نسبت اولین بار سنگین‌تر شده و به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد.
شکایت از جرم فیشینگ
شکایت و رسیدگی به جرم فیشینگ از طریق ضابطین و سیستم قضایی کشور انجام می‌گیرد. در چنین شرایطی شاکی باید با جمع‌آوری مستندات و شواهدی که دارد، اقدام به ثبت شکایت کند. تحقیقات در خصوص این جرم به صورت تخصصی و از طریق پلیس فتا انجام می‌گیرد تا فرد مرتکب، شناسایی و دستگیر شود. بعد از تکمیل تحقیقات، پرونده جهت رسیدگی نهایی به دادگاه ارجاع می‌شود؛ اما نحوه شکایت از جرم فیشینگ به چند طریق امکان‌پذیر است که در ادامه به بررسی روش‌های ثبت شکایت می‌پردازیم.
شکایت جرم فیشینگ و گزارش به پلیس فتا
شاکی یا قربانی می‌تواند به پلیس فتا مراجعه کرده و اقدام به ثبت شکایت کند. با این‌که ثبت گزارش در سامانه فتا به منزله شکایت قانونی نیست؛ اما پیگیری‌ها در این مرجع انجام می‌گیرد. شاکی برای ثبت شکایت باید پرینت حساب و سایر اطلاعات و مستندات لازم را جمع‌آوری کرده یا به صورت حضوری یا از طریق سایت پلیس فتا، تخلف فیشینگ را ثبت کند.
البته این روش جایگزین شکایت کیفری نیست؛ اما آغاز تحقیقات مقدماتی است و باعث پیشگیری از تکرار جرم می‌شود. در صورت نیاز پلیس فتا، شاکی را به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا دادسرا جهت ثبت رسمی شکایت ارجاع می‌دهد. در مواردی نیز که جرائم سازمان یافته یا گروهی باشند، پلیس فتا با اخذ دستور قضایی خود وارد عمل می‌شود و شکایت را پیگیری می‌کند.
شکایت جرم فیشینگ در دادسرای عمومی و انقلاب
برای پیگیری شکایت رسمی، مالباخته یا قربانی می‌تواند به صورت حضوری در دادسرای عمومی و انقلاب شکواییه خود را به ثبت رساند. در تهران دادسرای جرائم رایانه‌ای به صورت تخصصی جود دارد که به شکایات مرتبط با جرائم سایبری و رایانه‌ای نظیر فیشینگ می‌پردازد.
ثبت این شکواییه باید به صورت کامل با شرح واقعه، اطلاعات مربوط به جرم و دلایل وقوع فیشینگ باشد. به طور معمول بعد از ثبت شکایت، بازپرس پرونده را جهت تحقیقات و بررسی‌های فنی به پلیس فتا ارجاع می‌دهد. بعد از آن در صورت وقوع جرم و احراز آن، پرونده جهت رسیدگی به دادگاه ارسال می‌شود.
شکایت جرم فیشینگ از طریق سامانه ثنا
یکی دیگر از به‌روزترین روش‌ها برای طرح شکایت جرم فیشینگ، مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت شکایت از طریق سامانه ثنا است. در این روش، شاکی با در دست داشتن مدارک هویتی و مستندات لازم، شکایت خود را به صورت الکترونیکی در سامانه ثنا ثبت می‌کند.
تمامی مدارک و مستندات اثبات‌کننده جرم فیشینگ از جمله پرینت حساب و پرینت سایت جعلی باید ضمیمه شکواییه شود. بعد از ثبت شکایت، پرونده به دادسرای عمومی و انقلاب یا شعبات مرتبط با آن ارجاع می‌شود تا شکایت از طریق تحقیقات پلیس فتا و ارجاع پرونده به یکی از شعب دادگاه‌های عمومی و انقلاب دنبال شود.
مدارک لازم جهت شکایت کلاهبرداری فیشینگ
در جرائمی مانند جرم فیشینگ که ماهیت پیچیده‌ای دارد، ارائه مدارک دقیق و مستند در اثبات وقوع جرم و شناسایی مرتکب نقش حیاتی دارد. برای اثبات این جرم هرگونه مدرک دیجیتالی، ارتباطی یا مالی که وقوع فیشینگ را نشان دهد برای تشکیل پرونده الزامی است و فقدان مدارک می‌تواند باعث رد شکایت شود. در صورت تمایل هم می توانید از تجربیات و دانش وکیل کلاهبرداری تهران استفاده کنید.
در این خصوص مهم‌ترین مدارک لازم برای شکایت فیشینگ عبارت‌اند از:
- تصویر یا اسکرین شات صفحه جعلی
- تصویر یا رونوشت تمامی مکالمات در فضای مجازی
- پیامک‌های بانکی حاوی تراکنش‌های مشکوک یا غیرمجاز
- تصویر یا رونوشت پرینت حساب قربانی
- پرینت ایمیل‌ها یا لینک‌های فریبنده دریافتی
- مدارک شناسایی شاکی
- رسیدهای پرداختی، اسناد و مدارک مربوط به کلاهبرداری
- گواهی شهود مطلع از کلاهبرداری
نمونه شکایت فیشینگ
برای دانلود، اینجا کلیک کنید.
نحوه رسیدگی به جرم فیشینگ
رسیدگی به جرم فیشینگ فرایندی چند مرحله‌ای است که با شکایت شاکی آغاز و تا صدور رای نهایی دادگاه ادامه پیدا می‌کند. به دلیل پیچیده بودن این جرم نهاد‌های نظارتی، دادسرا و دادگاه در رسیدگی به آن دخیل هستند. در این خصوص می‌توانیم نحوه رسیدگی به جرم فیشینگ را به قرار زیر بدانیم:
- ثبت شکایت: شاکی یا قربانی بعد از مراجعه به دفاتر خدمات قضایی، شکایت خود را در سامانه ثنا به ثبت می‌رساند. این کار از طریق مراجعه حضوری به دادسرای عمومی و انقلاب یا دادسرای جرائم رایانه‌ای نیز امکان‌پذیر است.
- ارجاع به پلیس فتا: بعد از ثبت شکایت، دادسرا موضوع را به پلیس فتا ارجاع می‌دهد تا تحقیقات لازم انجام گیرد. گاهی برای تسریع رسیدگی و تشریح شکایت، مراجعه به پلیس فتا نیز لازم می‌شود. این نهاد باید تحقیقات خود را در مدت زمان مشخص انجام دهد؛ با این توضیح که تمامی مراحل رسیدگی از طریق سامانه ثنا قابل پیگیری و مشاهده است.
- ارجاع به دادسرا: بعد از انجام تحقیقات پلیس فتا، پرونده به دادسرای صالح ارجاع می‌شود. در این مرحله، دادیار یا بازپرس تحقیقات تکمیلی و کارشناسی‌های لازم را برای احراز وقوع جرم، شناسایی مرتکب و تکمیل پرونده برای ارجاع به دادگاه انجام می‌دهد.
- صدور قرار جلب: چنان‌چه دادسرا بعد از تحقیقات، ارتکاب جرم فیشینگ را محرز بداند، برای مرتکب قرار مجرمیت یا قرار جلب صادر می‌کند. در این مرحله با صدور کیفرخواست، پرونده برای ادامه رسیدگی و صدور رای نهایی به دادگاه کیفری ارجاع می‌شود.
- رسیدگی در دادگاه: دادگاه با برگزاری جلسات رسیدگی و استماع دفاعیات متهم و بررسی عناصر جرم فیشینگ، تصمیم‌گیری خود را اعلام می‌کند. چنان‌چه جرم فیشینگ محرز شود، حکم محکومیت مجرم و مجازات او صادر می‌شود.
- اعتراض و تجدید نظرخواهی: در صورتی که متهم نسبت به رای صادره شکایتی داشته باشد، پرونده برای اعتراض به دادگاه تجدید نظر ارسال می‌شود؛ در غیر این صورت، اجرای احکام به عنوان مرجع اجرایی پیگیری رای صادره از دادگاه را به عهده دارد.
- اجرای احکام: بعد از صدور حکم دادگاه، موضوع به واحد اجرای احکام ارجاع می‌شود تا مجازات‌های صادر شده اعمال شوند.
جهت دریافت مشاوره حقوقی آنلاین کلیک کنید جهت دریافت مشاوره حقوقی آنلاین کلیک کنید
مرجع رسیدگی به جرم کلاهبرداری فیشینگ
مرجع صالح برای رسیدگی به جرم فیشینگ، دادسرای جرائم رایانه‌ای و سپس دادگاه عمومی است که به تمامی به جرائم در بستر دیجیتالی و اینترنتی رسیدگی می‌کنند. علاوه‌بر این پلیس فتا نیز به عنوان ضابط قضایی تخصصی وارد عمل می‌شود و بعد از انجام تحقیقات، موضوع را به دادگاه ارجاع می‌دهد. بنابراین مهم‌ترین مرجع رسیدگی ابتدا دادسراهای عمومی محل وقوع جرم و بعد دادگاه عمومی است.
نکات حقوقی مهم کلاهبرداری فیشینگ
با وجود این‌که مرتکبان فیشینگ افراد متبحری هستند، اما این باعث نمی‌شود که جلوگیری از این جرم غیرممکن باشد. در همین راستا، قانون‌گذار در قانون جرائم رایانه‌ای مجازات‌های قابل توجهی برای مرتکبین این جرم در نظر گرفته است؛ اما آگاهی عمومی و رعایت نکات امنیتی هم می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از وقوع این جرم ایفا کند. به همین دلیل در این قسمت مهم‌ترین نکات برای پیشگیری از وقوع جرم فیشینگ را لیست کرده‌ایم:
- از اعتماد بی‌جا به افراد فاقد صلاحیت و هویت قانونی به ویژه بلاگرها پرهیز کنید.
- مراقب تبلیغات غیرواقعی و تخفیف‌های اغراق‌آمیز باشید؛ پیشنهادهای وسوسه‌کننده طعمه‌ای برای کلاهبرداری‌ها است.
- برای خرید آنلاین از کارت بانکی مخصوص استفاده کنید؛ یک کارت بانکی مجزا با موجودی محدود برای پرداخت‌های اینترنتی اختصاص دهید.
- اصالت درگاه پرداخت را از طریق سامانه شاپرک بررسی کنید؛ این امر برای راست‌آزمایی و پیشگیری از ورود به صفحات جعلی است.
- به ساختار «https» درگاه مورد نظر، توجه کنید؛ درگاه‌های تقلبی «http» را به‌جای «https» قرار می‌دهند. نبود حرف «S» تقلبی بودن درگاه را اثبات می‌کند.
- نمایش قفل امنیتی در کنار آدرس سایت را جدی بگیرید؛ وجود یک قفل سبزرنگ در کنار نوار آدرس مرورگر، نشان دهنده اعتبار و گواهی امنیتی سایت است.
- کد امنیتی باید با به‌روزرسانی تغییر کند و ثابت نماند.
- اطلاعات کارت را به عمد اشتباه وارد کنید تا از جعلی بودن سایت مطمئن شوید.
- از ابزارهای ضدفیشینگ استفاده کنید؛ نصب و فعال‌سازی نرم‌افزارهای ضدفیشینگ برای جلوگیری از احتمال فریب خوردن کمک‌کننده است.
- از اعتبار فروشگاه اینترنتی اطمینان حاصل کنید.
- از ذخیره‌سازی اطلاعات کارت در سایت‌ها خودداری کنید.
در پرونده‌های جرایم رایانه ای به خصوص فیشینگ که دارای ابعاد مالی و حقوقی پیچیده است، حضور وکیل متخصص می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای در نتیجه پرونده داشته باشد.
وکیل کیفری تهران در این حوزه با تسلط بر آیین دادرسی کیفری، قوانین مرتبط به جرائم رایانه‌ای و رویه‌های قضایی می‌توانند در تنظیم شکواییه، ارائه مستندات فنی و دفاع از حقوق شاکی یا متهم نقش تاثیرگذاری ایفا کنند. بنابراین، پیشنهاد می‌کنیم در جرایم سایبری حساس نظیر فیشینگ از مشاوره و همراهی وکلای مجرب استفاده کنید.
طبق مطالب گفته شده مشخص است که جرم فیشینگ تنها یک کلاهبرداری ساده نیست، بلکه با آثار و تبعات گسترده‌ای که دارد می‌تواند قربانیان را هدف قرار داده و سرمایه آن‌ها را به سرقت برد. ما در این صفحه سعی کردیم تمامی ابعاد و عواقب این جرم و مصادیق آن را بررسی کنیم. همچنین از مجازات‌های فیشینگ کارت بانکی، شکایت از این جرم، مدارک لازم و نحوه رسیدگی آن نیز اطلاعاتی را در اختیار شما قرار دادیم. در پایان نیز از مرجع رسیدگی قضایی، نکات حقوقی و راه‌کارهای پیشگیرانه صحبت کردیم. با آگاهی حقوقی، مستندسازی دقیق و همراهی یک وکیل می‌توانید در برابر این جرم از حقوق تضییع شده خود دفاع کنید. امیدواریم که این مطالب در این راستا مفید واقع شده باشد.
