ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری چیست؟
ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری یکی از مقررات در خصوص اعتراض و اعاده دادرسی است که نقش مهمی در تضمین حقوق اشخاص در برابر تصمیمات قطعی محاکم قضایی ایفا می‌کند.
بر اساس این ماده، دیوان عدالت اداری می‌تواند در موارد خاص و محدود، رای قطعی صادره از سوی شعب دیوان را مورد تجدیدنظر قرار دهد. این امکان با عنوان اعاده دادرسی شناخته می‌شود و از جمله استثنائات اصل اعتبار امر مختومه به شمار می‌آید.
ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری به این موضوع اشاره دارد که امکان رسیدگی مجدد به آراء خلاف بین شرع یا قانون به تشخیص رئیس دیوان یا رئیس قوه قضاییه فراهم می‌شود؛ به عبارتی آراء قطعی صادر شده از دیگر شعب دیوان، زمانی که در مغایرت با شرع یا قانون باشند به یکی دیگر از شعبات هم‌عرض برای رسیدگی ماهوی، ارجاع می‌شوند.
مطابق با همین قانون، این امر فقط یک بار آن هم با قید دلیل انجام می‌گیرد. در چنین شرایطی، شعبه مذکور موظف است خارج از نوبت به پرونده ارجاع شده رسیدگی و رای خود را صادر کند که این رای قطعی شناخته می‌شود.
مطابق با تبصره‌های ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری اگر رای قطعی صادر شده مطابق با موضوع این ماده از یکی از شعبه‌های بدوی باشد، پرونده برای صدور رای به شعبه دادگاه تجدیدنظر ارجاع می‌شود؛ اما اگر رای صادره از شعبه تجدیدنظر باشد به یکی دیگر از شعبات هم‌عرض یعنی یکی دیگر از شعبه‌های تجدیدنظر ارجاع خواهد شد.
همچنین در تبصره‌ای دیگر مقرر شده در صورت اعلام این‌که رای صادره خلاف بین شرع یا قانون باشد، اجرای حکم باید تا صدور رای مجدد، متوقف شود.
ارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاینارائه مشاوره و خدمات حقوقی آنلاین
نحوه اعمال ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری
برای اعمال ماده ۷۹ قانون دیوان عدالت اداری شاکی باید با رعایت شرایط مقرر در قانون، درخواست خود را به صورت رسمی در سامانه ۷۹ دیوان عدالت اداری ثبت کند یا به صورت حضوری به دبیرخانه دیوان ارائه دهد. با این کار فرایند قانونی اعمال ماده ۷۹ آغاز می‌شود. در ادامه روند رسیدگی تا صدور حکم به قرار زیر است:
- ثبت برای اعمال ماده ۷۹: شاکی باید درخواست خود را به صورت رسمی و با ارائه جزئیات دقیق مورد اعتراض و مدارک مربوط به آن اعلام کند و به ثبت برساند.
- بررسی اولیه درخواست: بعد از ثبت درخواست، دیوان بررسی‌های اولیه را برای تشخیص وجود یکی از جهات قانونی آن انجام می‌دهد. همچنین از تکمیل بودن مدارک و مستندات اطمینان حاصل می‌کند. چنان‌چه مدارک کاستی داشته باشد، شاکی فرصت تکمیل آن را دارد.
- دعوت به جلسه دادرسی: اگر درخواست شاکی مورد پذیرش اولیه قرار گیرد، طرفین به جلسات رسیدگی دعوت می‌شوند تا مستندات و دفاعیات آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد.
- صدور حکم: با پایان جلسات دادرسی، دیوان حکم خود را صادر می‌کند. این حکم می‌تواند با پذیرش یا رد اعتراض همراه باشد.
- اجرای حکم: در صورت صدور رای به نفع شاکی، دستگاه اداری مربوطه وظیفه دارد اقدامات لازم را بر اساس حکم دیوان انجام دهد.
ثبت درخواست اعمال ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری
ثبت درخواست اعمال ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری از طریق سامانه‌ای با همین نام به صورت الکترونیکی انجام می‌گیرد. شاکی یا وکیل قانونی او می‌تواند با تهیه و تنظیم دادخواست، برای ثبت درخواست اعتراض و پیگیری آن از طریق سامانه ثبت دادخواست دیوان عدالت اداری به آدرس sajed.divan-edalat.ir در سامانه ساجد اقدام کند.
برای انجام این کار باید اطلاعات هویتی وارد سامانه شود و مدارک لازم بارگذاری شده تا درخواست شاکی به ثبت برسد. شما می‌توانید مراحل ثبت را این‌گونه دنبال کنید:
- وارد سامانه ساجد به آدرس sajed.divan-edalat.ir شوید. چنان‌چه از قبل وارد سایت نشده باشید، باید گزینه ثبت نام را انتخاب کنید.
اطلاعات درخواستی را وارد کرده و روی دکمه بعدی کلیک کنید تا ثبت نام تکمیل شود. - نام کاربری و رمز عبور به شماره همراه ثبت شده در ثنا از طریق پیامک ارسال می‌شود. اگر از قبل در سامانه ثنا ثبت نام نکرده‌اید، امکان ورود به سامانه ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری را ندارید.
- بعد از ثبت نام مجدد به صفحه اصلی برگردید، اطلاعات درخواستی را درج کنید و دکمه ورود را بزنید.
- صفحه‌ای برای شما باز می‌شود و با کلیک روی ثبت درخواست ماده ۷۹ می‌توانید شکایت خود را ثبت و مدارک آن را بارگذاری کنید.
- همچنین از طریق همین سامانه پرداخت هزینه‌های دادرسی انجام می‌گیرد و بعد از ثبت موفق، شماره پرونده و کد رهگیری به شاکی یا وکیل او ارائه می‌شود تا امکان پیگیری‌های بعدی فراهم باشد. با انجام صحیح این روند، درخواست شاکی برای مقام مربوطه در ساختار و تشکیلات دیوان عدالت اداری در یکی از شعب دیوان جهت رسیدگی ارسال می‌شود. چنان‌چه این درخواست مورد پذیرش قرار گیرد، جهت رسیدگی و صدور رای مجدد به مرجع صالح یعنی یکی از شعب هم‌عرض ارسال می‌شود. البته امکان ثبت شکایت به دبیرخانه دیوان به صورت حضوری نیز وجود دارد.
مهلت اعمال ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری
خلاف بسیاری از طرق عادی اعتراض به آراء صادره، اعمال ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری مهلت معین و صریح قانونی ندارد؛ مگر در موارد مشخص شده یا برای اعتراض به رای قطعی دیوان عدالت اداری که مدت زمان ۳ ماهه تعیین شده است.
چنان‌چه اعتراض در فرصت متناسب با پرونده نباشد یا خارج از مهلت تعیین شده صورت گیرد یا اگر نقص‌های موجود در دادخواست در زمان مقرر شده برطرف نشود، دادخواست ارائه شده از سوی دادگاه رد می‌شود.
نمونه درخواست اعمال ماده ۷۹ قانون دیوان عدالت اداری
برای دانلود، اینجا کلیک کنید.
نمونه فرم تقاضای اعمال ماده ۷۹
برای دانلود، اینجا کلیک کنید.
اعتراض به اعمال ماده ۷۹
با توجه به متن صریح ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری در صورت پذیرش درخواست اعمال آن، پرونده بعد از ثبت به یکی از شعب هم‌عرض یا مراجع بالاتر ارجاع می‌شود.
با رسیدگی ماهیتی به موضوع چه رای قبلی نقض یا اصلاح شود و چه این رای رد شود، امکان اعتراض و نقض مجدد رای صادره وجود ندارد؛ چرا که مطابق با همین قانون، رسیدگی مجدد فقط یک بار است و رای صادره، قطعی محسوب می‌شود. بنابراین شاکی بعد از رسیدگی و بازنگری دوباره، حق اعتراض مجدد به رای قطعی صادر شده را ندارد.
البته در مواردی اعتراض به اعمال ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری از طرق فوق‌العاده اعاده دادرسی، طبق قواعد خاص آن مورد پذیرش و رسیدگی قرار می‌گیرد؛ به این معنا که اگر شعبه هم‌عرض به نفع متقاضی رای دهد و رای قبلی را نقض یا اصلاح کند، تنها طرف مقابل حق دارد نسبت به این رای در قالب اعتراض به اعمال ماده ۷۹ یا تقاضای اعاده دادرسی مقرر شده در ماده اعتراض کند.
البته باید یکی از جهات قانونی آن را به اثبات برساند. در نتیجه شاکی حق اعتراض مجدد به رای قطعی صادر شده را ندارد؛ اما طرف مقابل امکان اعتراض از طرق فوق‌العاده اعاده دادرسی را دارد.
احتمال تغییر رای با ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری
احتمال تغییر رای با ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری به مراتب کم‌تر از جریان عادی دادرسی در مراحل بدوی، تجدیدنظر یا حتی اعاده دادرسی است. به علت این‌که تغییر رای تنها با انطباق درخواست با جهات مقرر در ماده قانونی، امکان‌پذیر است؛ به عبارتی تنها درخواست اعمال این ماده موجب تغییر یا نقض رای قطعی نمی‌شود و باید شاکی بتواند یکی از جهات خاص مقرر در این ماده مانند تعارض در آراء صادره یا وجود خطای خلاف شرع یا قانون در رای صادره را ثابت کند.
بنابراین می‌توان گفت احراز شرایط ماده ۷۹ و تغییر رای، مستلزم دلایل قوی و مستندات محکم است. با این تفاسیر تغییر رای با ماده ۷۹ با احتمال کم‌تری مورد پذیرش قرار می‌گیرد؛ اما نمی‌توان آن را غیرممکن دانست.
پیگیری ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری
پیگیری درخواست اعمال ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری بعد از ثبت آن از طریق سامانه ساجد (سامانه ۷۹ دیوان عدالت اداری) امکان‌پذیر است. در واقع بعد از ثبت درخواست و در صورت احراز شرایط اولیه، پرونده به یکی از شعب هم‌عرض صادرکننده رای قطعی ارجاع داده می‌شود. این مرحله آغاز بررسی است که می‌تواند به تایید یا نقض رای منتهی شود.
پیگیری این فرایند از طریق سامانه خدمات الکترونیک دیوان به آدرس sajed.divan-edalat.ir در سامانه ساجد انجام می‌گیرد. متقاضی می‌تواند با ورود به صفحه و استفاده از نام کاربری و رمز عبور خود که از نتیجه ثبت دادخواست دارد، اطلاعات مربوط به آن را دریافت کند و پیگیری‌های لازم را انجام دهد.
علاوه‌بر این افراد می‌توانند از طریق مراجعه حضوری به دبیرخانه دیوان، پیگیر پرونده باشند. برای پیگیری از طریق سامانه ساجد مراحل زیر را دنبال کنید:
- وارد صفحه اصلی سایت دیوان عدالت اداری شوید و اطلاعات درخواستی را وارد کنید.
- صفحه جدید برای شما باز می‌شود که باید روی دکمه مشاهده و پیگیری پرونده، کلیک کنید.
- بعد از آن، صفحه‌ای را می‌بینید که اطلاعات پرونده شامل موضوع شکایت، وضعیت و شماره کلاسه قضایی یا شماره پرونده، قابل مشاهده است.
- روی ردیف این شکایت، کلیک کنید تا بتوانید اطلاعات مربوط به روند درخواست در سامانه را پیگیری کنید.
ابطال ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری
ابطال و اعتراض به ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری برای ورود رئیس دیوان به رای قطعی صادره است. نکته این است که این اعتراض در خصوص رای قطعی نیست؛ چراکه آراء قطعی، قابلیت تجدیدنظر یا نقض از سوی طرفین دعوا را ندارند.
در واقع این اعتراض به ماده ۷۹ به مفهوم بازگشت به مرحله رسیدگی نیست و فقط رئیس دیوان با استفاده از اختیارات خود، امکان بازنگری مجدد و رسیدگی آن را برای شاکی فراهم می‌کند و دستور توقف اجرا تا رای قطعی نهایی را می‌دهد.
بر این اساس اگر رئیس دیوان عدالت اداری تشخیص دهد رای قطعی صادره به طور واضح خلاف شرع یا قانون است، می‌تواند دستور تعلیق اجرای آن را صادر کند.
این اختیار رئیس دیوان برای تضمین عدالت و جلوگیری از اجرای احکام غیرقانونی پیش‌بینی شده است. با این‌که به کمک اعمال ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری از اجرای بسیاری از احکام ناعادلانه جلوگیری می‌شود؛ اما هم‌چنان منتقدان این موضوع را در تعارض با استقلال سیستم قضایی، قضات و قطعیت آراء صادره از محاکم قضایی می‌دانند.
اعمال ماده ۷۹ دیوان عدالت اداری برای معترضین به احکام قطعی دادگاه‌ها، نوعی اعتراض و اعاده دادرسی محسوب می‌شود که در صورت تشخیص آراء خلاف بین شرع یا قانون، امکان بازنگری مجدد فراهم می‌شود و این امر راه‌حلی برای احقاق حق شاکیان است. البته این اعتراض با شرایط و ضوابط قانونی مشخصی و تنها یک بار انجام می‌گیرد.
به همین دلیل ما در این صفحه به طور کامل به تشریح این ماده قانونی پرداختیم و از نحوه اعمال و نحوه ثبت درخواست اعمال این قانون، اطلاعاتی را با شما به اشتراک گذاشتیم. علاوه‌بر این از مهلت قانونی مقرر شده گفتیم و به بررسی چگونگی اعتراض، ابطال ماده ۷۹ و پیگیری آن پرداختیم و در نهایت احتمال تغییر رای را شفاف‌سازی کردیم. امیدواریم که این مطالب به شما کمک کرده باشد.
