دیوان عالی کشور
دیوان عالی کشور بر پایه اصل ۱۶۱ قانون اساسی تشکیل شده است. این دیوان بهعنوان بالاترین نهاد مسئول نظارت بر اجرای صحیح و شرعی قوانین در محاکم دادگستری ایفای نقش میکند و در صورت وجود اختلاف در آرای محاکم، اقدام به صدور رأی وحدت رویه مینماید.
ساختار دیوان عالی شامل دادسرا، هیئتهای عمومی و شعب حقوقی و کیفری میباشد و دادسرای کل دیوان، مسئول نظارت بر فعالیت دادسراهای سراسر کشور است.
رسیدگی به پروندههای حقوقی و کیفری باید ابتدا در دادگاه بدوی که صلاحیت ذاتی برای بررسی موضوع دارد، انجام پذیرد. گاهی ممکن است در جریان رسیدگی به یک پرونده، قوانین شکلی مانند آیین دادرسی کیفری و مدنی رعایت نشود و یا قوانین ماهوی مانند قانون مدنی، قانون تجارت و قانون مجازات اسلامی نقض شوند.
همچنین پیش میآید که قضات در پروندههایی با موضوع مشابه، آرای متناقض صادر کنند. در این وضعیتها، نیاز به وجود ارجاع و بررسی پرونده در مرجعی بالاتر و ناظر خواهد بود که این نقش را دیوان عالی کشور بر عهده دارد.
برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره تخصصی، میتوانید با بهترین وکیل دیوان عالی کشور در مجموعه دادپایا تماس بگیرید.
وظایف دیوان عالی کشور
اصل ۱۶۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران وظایف و اختیارات دیوان عالی کشور را اینگونه مطرح میکند: دیوان عالی کشور برای نظارت بر اجرای درست قوانین در محاکم و ایجاد وحدت رویه قضایی و سایر مسئولیتهایی که بر اساس قانون به آن واگذار میشود، تشکیل شده و تحت نظارت رئیس قوه قضاییه عمل میکند. بر اساس قوانین و مقرات ثبت شده، میتوان با این روش به اختیارات و وظایف دیوان عالی کشور اشاره کرد:
- نظارت بر اجرای دقیق ضوابط و مقررات در محاکم
- ایجاد نمون وحدت و اتحاد رویه قضایی
- توافق با اعاده دادرسی در بخش احکام کیفری
- بررسی مشکلات صلاحیت و مشخص نمودن مرجع صالح
- پیگیری تخلف رئیس جمهور نسبت به رعایت وظایف قانونی
شرایط ارسال پرونده به دیوان عالی
روند پیگیری پرونده در دیوان عالی کشور شامل مراحل قانونی دقیقی است که به منظور حل اختلافات حقوقی و رسیدگی به دادخواهیها طراحی شده است. این مراحل به وضوح تعریف شده اند و به شرح زیر است:
- تقدیم شکایت: روند پیگیری پرونده معمولاً با ارائه شکایت از سوی یکی از طرفین خواهان یا مدعاعلیه آغاز میشود. این شکایت باید حاوی اسناد و مدارک مرتبط با موضوع باشد.
- پذیرش شکایت: دیوان عالی کشور پس از بررسی اولیه و در صورت پذیرش، پرونده را در دستور کار قرار میدهد.
- ارائه ادعاها و دفاعیات: طرفین میتوانند ادعاها و دفاعیات خود را همراه با شواهد و مستندات حقوقی مطرح کنند.
- برگزاری جلسات دادگاه: دیوان عالی ممکن است جلسات دادگاهی را برای بررسی و شنیدن شواهد و دلایل طرفین برگزار کند.
- صدور حکم: پس از بررسی کامل پرونده و مدارک ارائه شده، دیوان عالی حکم خود را صادر میکند.
- درخواست تجدید نظر: اگر یکی از طرفین از حکم اولیه ناراضی باشد، میتواند درخواست تجدید نظر را به دیوان عالی ارائه دهد.
- اتمام روند: با صدور رای نهایی یا تصمیمگیری در مرحله تجدید نظر، روند پیگیری به پایان میرسد. این فرایند تضمین میکند که اختلافات حقوقی با عدالت و توسط نهادی معتبر و بیطرف تفسیر و حل شوند.
دیوان عالی کشور به چه پرونده هایی رسیدگی میکند؟
این دسته از پروندهها به دو گروه عمده تقسیم بندی میشوند. گروه اول شامل پروندههای کیفری است که به پیگیری و رسیدگی به جرایم و تخلفات جنبه عمومی میپردازد، و گروه دوم، پروندههای حقوقی را شامل میشود که مرتبط با دعاوی و حقوق افراد در حوزههای مختلف مدنی میباشد.
پروندههای دعاوی حقوقی
دعاوی حقوقی، به نوعی پروندههای مهم میگویند که توسط ثبت آرای یا مراجع قضایی برطرف میشوند. این دعاوی میتوانند در ارتباط با امور مالی، تجاری، خانوادگی، جرمی و دیگر حوزههای حقوقی باشند. انواع دعاوی که پرونده آن به دیوان عالی کشور میرود، عبارتند از:
- دعاوی حقوقی تجاری: این نوع دعاوی به اختلافات ناشی از فعالیتهای تجاری میان شرکتها و افراد اشاره دارد. موضوعاتی چون قراردادهای تجاری، مالکیت صنعتی و مسائل دیگر مرتبط با تجارت در این دسته قرار میگیرند.
- دعاوی حقوقی خانوادگی: این دعاوی به اختلافات خانوادگی مانند طلاق، تقسیم اموال و نگهداری از فرزندان میپردازند.
- دعاوی حقوقی جرمی: شامل اختلافات مربوط به جرایم، قتل و آزار هستند.
- دعاوی حقوقی ملکی: این بخش از دعاوی به نزاعها و اختلافات مربوط به املاک و مستغلات میپردازد که ممکن است شامل مسائل مالکیت و حقوق مرتبط با دارایی باشد.
- دعاوی حقوقی کیفری: این دعاوی به موضوعات کیفری بین دولت و اشخاص اشاره دارد.
- دعاوی حقوقی اداری: این دعاوی شامل مسائل اختلافی در حوزه اداری هستند و در موضوعاتی مانند حقوق کارمندان دولتی، مسائل مالی دولت و امور مرتبط با دستگاههای اجرایی فعالیت دارند.
پروندههای جرایم کیفری
جرایم کیفری با ماهیت خاص خود تحت نظارت دادگاهها پیگیری میشوند. وظیفه اصلی دادگاههای کیفری رسیدگی به پروندههایی است که در آن، فرد به ارتکاب اعمال غیرقانونی متهم شده است. بر اساس قوانین مجازات اسلامی، مجرمان شناسایی شده و باید مجازات مشخصی را پذیرا باشند.
دادگاه کیفری بهعنوان یکی از ارکان قوه قضاییه برای بررسی این نوع جرایم، نیازمند وجود شکایت نامهای از طرف شاکی است. قاضی بر اساس این شکایت نامه کیفری، حکم مناسب برای متهم صادر میکند.
شاکی باید تمامی اطلاعات مورد نیاز همچون اسم، آدرس و جزئیات تکمیلی را به همراه مستندات به قاضی ارائه دهد. برخی از این جرایم شامل رشوهخواری، خیانت در امانت، کسب مال از راههای نامشروع و پولشویی هستند.
مراحل چگونگی رسیدگی به پرونده در دیوان عالی کشور
دیوان عالی کشور به عنوان مرجعی برای بررسی فرجامخواهی از آرای صادره توسط دادگاههای حقوقی و کیفری عمل میکند و علاوه بر این، در مرحله اعاده دادرسی نیز نقش مهمی دارد. در چارچوب ماده ۴۷۷، رئیس قوه قضاییه میتواند اعاده دادرسی را اعمال کند، و همچنین دیوان میتواند مجوز اعاده دادرسی برای آرای قطعی کیفری صادر کند. در ادامه با این بخش، به بررسی پروندهها در مراجع قضایی خواهیم پرداخت:
تجدید نظر خواهی
در مورد فرآیند رسیدگی دیوان عالی کشور در مرحله تجدید نظرخواهی، میتوان گفت که مطابق با ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی کیفری، دادگاه تجدید نظر استان به عنوان مرجع اصلی و صلاحیت دار برای بررسی درخواستهای تجدید نظر نسبت به آرای دادگاههای کیفری تعیین شده است. با این وجود، برای برخی از احکام خاص، این بررسیها در صلاحیت مستقیم دیوان عالی کشور قرار گرفته اند.
شیوه رسیدگی دیوان عالی کشور در مرحله تجدید نظر به گونه ای است که بر اساس ماده ۴۲۸ همین قانون، آرایی که توسط دادگاه کیفری یک صادر شده و شامل مجازاتهایی از قبیل سلب حیات، قطع عضو، حبس ابد، تعزیری درجه سه و بالاتر باشند، به همراه جرایم عمدی که میزان دیه آنها نصف دیه کامل انسان یا بیشتر است و آرای سیاسی و مطبوعاتی، در این دیوان بررسی و تجدید نظر میشوند.
بنابراین میتوان گفت که فرآیند رسیدگی دیوان عالی کشور در مرحله تجدید نظر به صورتی است که صرفاً آرای صادره از دادگاههای کیفری (نه حقوقی) مورد بررسی این دیوان قرار میگیرند و آرای دادگاه کیفری دو معمولاً در دادگاه تجدید نظر استان پیگیری میشوند.
رسیدگی در دیوان عالی کشور باید مستند به وجود یکی از جهات تجدیدنظر خواهی کیفری نسبت به حکم صادره باشد. اگر دادگاه صادرکننده رای، صلاحیت رسیدگی به پرونده را نداشته باشد، پرونده به مرجع صلاحیت دار هم تراز ارجاع داده میشود که آن مرجع موظف به پیگیری موضوع است.
فرجام خواهی
در پروندهها و دعاوی کیفری، فرجامخواهی به دیوان عالی کشور به منزله اعتراض به احکام صادره توسط دادگاه کیفری یک است. دیوان عالی کشور، احکام این دادگاه را تحت رویکرد فرجام بررسی میکند و در صورت وجود جهات نقض حکم، پرونده را به دادگاه مههم تری ارجاع میدهد. نحوه فرجامخواهی در دیوان عالی کشور برای احکام دادگاههای کیفری در مواد ۴۶۲ تا ۴۷۳ قانون آیین دادرسی، تعیین شده است.
بر اساس این مواد، رسیدگی دیوان عالی کشور در مرحله فرجامخواهی بدون حضور طرفین یا وکلای آنها صورت میگیرد، چنانچه رأی صادره مطابق قانون باشد، تأیید میشود و اگر مخالف قانون یا بدون در نظر قرار دادن ادله و دفاعیات طرفین پرونده صادر شده یا تشریفات قانونی مهم متعلق به آن رعایت نشده باشد، رأی نقض میشود. در مواردی که عمل ارتکابی جرم نبوده یا مشمول عفو شود و یا دلایل دیگری برای عدم تعقیب متهم وجود داشته باشد، رأی صادره نقض بلا ارجاع میگردد.
در دعاوی حقوقی، نحوه رسیدگی در دیوان عالی کشور کمی متفاوت است. بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، فرجامخواهی در امور مدنی مستلزم بررسی انطباق یا عدم انطباق رأی با شرع و قانون توسط دیوان عالی کشور میباشد. اگر موارد نقض در رأی در دیوان عالی کشور تشخیص داده شود، رأی نقض شده و برای رسیدگی مجدد به مرجع همتراز ارسال میگردد.
نکته مهم درباره فرجامخواهی حقوقی در دیوان عالی کشور، این است که تمامی آرای دادگاههای حقوقی قابل فرجامخواهی نیستند. بنابراین تنها برخی آراء با ویژگیهای خاص قابل بررسی فرجامی در دیوان عالی کشور میباشند.
اعاده دادرسی
مرجع اعاده دادرسی در دعاوی حقوقی، همان دادگاه صادرکننده حکم قطعی است. اما بر اساس ماده ۴۷۶ قانون آیین دادرسی کیفری، درخواست اعاده دادرسی به دیوان عالی کشور ارائه میشود.
در صورتی که دیوان جهات اعاده دادرسی کیفری را احراز کند، اعاده دادرسی را مجاز دانسته و پرونده را برای رسیدگی مجدد به دادگاهی همعرض دادگاه صادرکننده حکم قطعی ارجاع میدهد. همچنین، ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری روشی دیگر برای اعاده دادرسی پیشبینی کرده است.
این روش زمانی کاربرد دارد که رئیس قوه قضاییه حکمی را خلاف شرع تشخیص دهد. در این حالت، پس از تجویز اعاده دادرسی، پرونده به یکی از شعب دیوان عالی کشور ارجاع میشود. شعب دیوان عالی در این وضعیت، رای صادره را لغو کرده و بار دیگر به صورت شکلی و ماهوی به پرونده میپردازند و رای جدیدی صادر میکنند.
برای اطمینان از موفقیت در مسیر پروندههای مربوط به اعاده دادرسی، توصیه میکنیم حتما با وکیل اعاده دادرسی کیفری در تهران مشورت کنید.
زمان پیگیری پرونده های دیوان عالی کشور
مدت زمان رسیدگی به پرونده در دیوان عالی کشور ایران ممکن است بر اساس پیچیدگی و حجم پرونده متفاوت باشد. معمولاً این دیوان برای رسیدگی به پروندهها، بازههای زمانی مشخصی را تعیین میکند که میتواند از چند ماه تا چند سال متغیر باشد.
با این حال، در صورت وجود شرایط خاص، این مهلتها قابل تمدید هستند. بنابراین، زمان رسیدگی به هر پرونده به ویژگیها و شرایط خاص آن و همچنین تصمیمات دیوان عالی بستگی دارد.
پیگیری پرونده در دیوان عالی کشور
برای پیگیری پرونده در دیوان عالی کشور، روشهای متعددی وجود دارد که میتوانید از آنها استفاده کنید:
- مراجعه حضوری: برای این کار، بهتر است به شعبه مربوطه در دیوان عالی رفته و درخواست پیگیری پرونده خود را ارائه دهید.
- تماس تلفنی: میتوانید با شماره تلفن دیوان عالی تماس بگیرید. در طول مکالمه، باید شماره پرونده خود را برای مسئول پاسخگویی بیان کنید تا وضعیت پرونده شما را بررسی کنند.
- ارسال نامه کتبی: میتوانید نامه ای به دیوان عالی کشور ارسال کرده و در آن، شماره پرونده و درخواست پیگیری خود را ذکر کنید.
- استفاده از وبسایت ثنا: از طریق سامانه ثنا قادر خواهید بود وضعیت پرونده خود را بررسی کرده و در صورت نیاز، تقاضای پیگیری ارائه دهید.
برای آشنایی بیشتر شما با دیوان عالی کشور، ۰ تا ۱۰۰ موضوعات مربوط رسیدگی به پرونده در دیوان عالی کشور را مورد بررسی قرار دادیم و اینک در انتها امیدواریم مطالب این صفحه برای شما مفید بوده باشد.
و در آخر پیشنهاد میکنیم جهت مشاوره تخصصی با بهترین وکیل تهران از گروه حقوقی دادپایا ارتباط برقرار نمایید.